شمسی فضل الهی: صدایم مرا به عرصه هنر کشاند

شمسی فضل الهی گفت: همه هنرمندان آثار خود را دوست دارند، اما برای من صداپیشگی کارتون «بامزی» به یادماندنی ترین کارم است.

شمسی فضل الهی بانوی مهربان، خوش رو و خوش صدای عرصه هنر را کمتر کسی است که نشناسد. این هنرمند متولد سال 1320 است و فعالیت هنری خود را از سال 1338 آغاز کرده است. از هنرمندان محبوب تئاتر و تلویزیون است و دهه شصتی ها بیشتر صدای او را با عنوان راوی قصه های بامزی به خاطر دارند. همین اواخر هم نقش یک مادر فراموشکار را در فیلم سینمایی «یه حبه قند» ایفا کرد. آنچه در ادامه می خوانید، گفتگوی فارس با این هنرمند پیشکسوت است.

شمسی فضل الهی

خانم فضل الهی در سال هایی که خیلی نگاه به حضور زنان در عرصه هنر مثل امروز نبود و با دشواری هایی همراه بود، چه شد که شما به این سمت گام برداشتید؟

علاقه باطنی از همان ابتدا مرا به این سمت سوق داد. چراکه معتقدم اگر این علاقه زود گذر بود به محض مواجهه با مشکلات کنار می رفتم و خسته می شدم، آن هم در همان شرایطی که شما به آن اشاره کردید.

معمولا زدن جرقه بازیگری در هر فردی به شیوه و شرایط خاص آن فرد برمی گردد، این جرقه احتمالا با توجه به صدای خوب شما نبود؟

بله، بسیاری از اطرافیانم به من می گفتند که صدای خوبی داری و می توانی از آن استفاده خوبی داشته باشی. من بازیگری را جدای از صدا و دوبله نمی دانم. خیلی از دوبلورهای ما بازیگرند. این دو به هم پیوسته اند و نمی توان از هم تفکیکشان کرد.

آن مقطع زمانی برای دوبله و گویندگی آموزش آکادمیک دیدید؟

بله، دوبله و گویندگی حرفه ای نیست که بدون استعداد و حس بازیگری بتوانید در آن موفق باشید. علاوه بر این صدای خوب نیز برای دوبلور شدن لازم است.

اولین فیلمی که در آن به عنوان دوبلور حضور داشتید را به خاطر دارید؟

بله، پنجاه سال پیش فیلمی ژاپنی به نام «هرگز نمیر مادر» بود. اولین فیلم ژاپنی که در ایران دوبله شد و بسیار خوب هم فروخته شد. مردم نیز استقبال خوبی از این اثر داشتند.

شخصیتی که شما در این فیلم به جای او صحبت می کردید، همان نقش اصلی اثر بود؟

بله، من نقش مادر را دوبله کردم که با دو بچه تنها می ماند و آنها را در شرایطی سخت بزرگ می کرد. شرایطی شبیه به زندگی اغلب خانم های ما در طول تاریخ.

دوست داشتنی ترین و خاطره انگیز ترین آثاری که در حوزه دوبله داشته اید، کدام بوده اند؟

قطعا همه آثاری که یک هنرمند در آنها حضور پیدا می کند، اما در حوزه دوبله خانه کوچک و بامزی از به یاد ماندنی ترین کارهایم هستند.

هنرمندی که یک دوبلور در کارش دارد، چقدر در موفقیت کارش تاثیر دارد؟

دوبله کاری است که گوینده باید به سرعت با کاراکتری که می خواهد به جای او صحبت کند، ارتباط برقرار کند و این یکی از هنرهای افردی است که کار دوبله انجام می دهند.

شما در سال های ابتدایی فعالیتتان برای دوبله هر سریال یا فیلم، تمرین می کردید؟ و یا دیدن نسخه اصلی اثر را در برنامه خود داشتید؟

تمرین که اغلب داشتیم، اما در مورد تماشای نسخه اصلی فیلم نیز باید بگویم خیلی اوقات پیش می آمد که آنها را نمی دیدیم و هرچه برای دوبله می آمد، همان بود.

امروز هم این تمرین ها را در میان دوبلورهای جوان می بینید؟

متاسفانه در حال حاضر جلسات تمرین برای دوبلورهای جدید بسیار کم شده است که به نظر من اصلا خوب نیست و کاملا مشخص است که نتیجه شان چیزی شبیه به هم می شود. یادم است تمرین ها به ما دوبلورها این اجازه را می داد که لحن مورد نظر و مناسب را برای خودمان پیدا کنیم، در هر حال دوبله کاری است که تکنیک و استعداد در آن حرف اول را می زند.

در حال حاضر چقدر دوبله و گویندگی را دنبال می کنید؟

تا جایی که اطلاع دارم جوانهای علاقه مند اغلب زمانشان را برای این حیطه گذاشته اند و کارشان به نسبت زمانی که ما کار می کردیم، سرعت بیشتری پیدا کرده است. الان ترجیح می دهم همان بازیگر بمانم، اما گاهی اوقات پیشنهاد دوبله دارم، مثل بامزی و فیلمی درباره مرغان دریایی و ...

این روزها در رادیو هم حضور دارید؟

بله، جمعه ها در برنامه «فرهنگ مردم» کاری از شبکه رادیویی ایران آنهم با وقفه کوتاه و طولانی حضور دارم. فرهنگ مردم برنامه ای است که از فرهنگ،آداب، رسوم مردم ایران صحبت می کند.

متاسفانه بسیاری از دوبلورهای خوب ما الان دیگر کار نمی کنند. فکر می کنید دلیل این موضوع چیست؟

برای خود من هم جای سوال دارد، که چرا دوبلورهای حرفه ای ما که سال های بسیاری را در این حیطه به خوبی کار کرده اند، چرا مدتی است کم کار یا حتی بیکار شده اند.

در حال حاضر خیلی از پیشکسوتان ما از اوضاع حاکم بر سینما و تلویزیون نا راضی هستند و می گویند که به خاطر حضور برخی جوان ها که نام ستاره بر روی آنها گذاشته شده است، این پیشکسوتان با کمبود پیشنهاد و عدم توجه روبرو شده اند.

این حقیقت که وجود دارد و به عقیده من بی دلیل چنین چیزی نمی گویند. این اتفاق باید در بنیاد بیفتد. مدتی پیش در یک فیلم دیدم که کارگردان برای ایفای نقش یک خانم مسن سراغ بازیگر خانم جوان رفته بود و او هم آن نقش را خیلی خوب بازی نمی کرد، این موضوع دل بازیگرهای مسن را به درد می آورد، به هر حال ما بازیگرهای خانم مسن زیادی داریم که الان بیکار و خانه نشین شده اند و بهتر نیست که به جای استفاده از بازیگر به اصطلاح سوپر استار سینما بیاییم و از یک بازیگر مسن خانم استفاده کنیم؟!

شاید اگر نقش پیرزن را به بازیگرهای پیشکسوت ما می دادند به خاطر مسائل مالی قبول نمی کردند.

نه، اصلا به این دلیل که پول کمی هم بابت بازی در آن نقش به آن خانم تعلق نداده بودند و ایشان نقش اصلی آن کار بودند. مشکل اصلی این است که می خواهند نقش اصلی شان را یک نام آشنای جوان بازی کند تا برایشان فروش بیشتری داشته باشد. برای مثال به مشایخی و مرتضی احمدی ها بعد از یک دوره ای نقش های خوبی پیشنهاد نشد. در حال حاضر مردم برای خود صاحب دیدگاه هستند و نظرات مختلفی دارند و همین مردم اگر در حال حاضر متوجه شوند یکی از بازیگران پیشکسوت در فیلم یا تئاتری بازی کرده به سرعت آن را تماشا می کنند.

خانم فضل الهی شما به نسبت سابق مدتی است که در حوزه کارهای تصویری کمتر دیده می شوید. دلیل خاصی دارد؟

اغلب برای حضورم در سینما و تلویزیون می بایست نقشم را دوست داشته باشم تا راضی به کار کردن شوم. در مورد تلویزیون که کارها یا آماده نیستند و یا سازندگان متن ها را نمی فرستند و یا اینکه بعد از خواندن متن ها به این نتیجه می رسم که بازی کردن نقش مورد نظر به سبک منِ بازیگر نزدیک نیست و سلیقه و نگاه دیگری را می طلبد که از به آن نوع نگاه دور هستم. من اغلب باید کاری را که انجام می دهم را برای تقدیم به مردم قابل و شایسته نگاه آنها بدانم.

متاسفانه اغلب بازیگران ما که در سن و سال شما به سر می برند،بیشتر خانه نشین شده اند و یا شاید مثل سابق انرژی برای کار کردن ندارند، اما برای شما این موضوع خیلی کمرنگ تر است و هنوز هم به صورت گه گدار شما را در صحنه تئاتر می بینیم.

همه اینها را قبول دارم چراکه در اطرافیانم بسیار شبیه این موضوع را دیده ام. در مورد خودم نیز باید بگویم که تا این سن همیشه با عشق کار کردم و می کنم و از خداوند انرژی مثبت دریافت می کنم. طی این سالها همیشه این باور را داشته ام که این محبت خداوند به من شبیه کادو است که بسیار هم قدرش را می دانم. خدا را از این بابت شاکرم که اگر توانایی به من داده، فرصت استفاده از آن را نیز به من ارزانی داشته است. آرزویم این است که به گونه ای بازی کنم که هنر را به مقام والای خود برسانم.

چقدر میزان مخاطب در کارهایی که حضور دارید، برایتان مهم است؟

مخاطب یکی از عناصر کاری ما است چراکه تا آنها نباشند ما هم هیچیم. یک بازیگر در همه حوزه ها مثل تئاتر، تلویزیون و سینما می تواند رسالت خود را به سرانجام برساند و حرف مورد نظر خود را به گوش مخاطب برساند، اما اینکه در کدام رسانه تعداد افرادی که حرف و سخن شما را می شنوند بیشتر از سایر رسانه ها است، موضوع مهمی است. برای مثال در تلویزیون تعداد مخاطبان بیشتری حرف شما را خواهند شنید.

صحبت پایانی مانده است؟

حرفه ما در همه جای دنیا نیاز به حمایت دارد و الان هم که تعدادی از دانشجوها بعد از تحصیل در رشته های هنر در دانشگاه  فارغ التحصیل می شوند، نیاز به حمایت از سمت مسئولین دارند تا بتوانند آنچه در این سال ها یاد گرفته اند را به نشان دهند. چشم ما در این زمینه به کمک های مسئولین و وزارت ارشاد است.

من از همین جا از بزرگان و صاحب میزان تقاضا دارم که به داد این حرفه برسند و هنری که می تواند ما را در مجامع بین المللی سربلند کند را حمایت کنند تا جوان های ما بالندگی داشته باشند.