علت نمایش ندادن «خط قرمز» چه بود؟

بانی فیلم: علی معلم با اشاره به فیلم «خط قرمز» که پس از سالها به نمایش درآمد، اظهار کرد: چه کسی فکر می‌کند همه‌ چیز با نمایش یک فیلم به هم می‌ریزد!؟ فیلم‌ها چیزی را به هم نمی‌ریزند، فقط آگاهی ایجاد می‌کنند.

به گزارش ایسنا، در نشستی که شامگاه 7 آذر با حضور مسعود کیمیایی، فریماه فرجامی و سعید راد و جمع کثیری از علاقه‌مندان آثار کیمیایی در خانه هنرمندان برگزار شد، جواد طوسی، علی معلم و علیرضا زرین‌دست به نقد این فیلم و بررسی سینمای ایران پرداختند.

جواد طوسی (منتقد سینمایی) در ابتدا این نشست با بیان اینکه کیمیایی فیلمساز بزنگاه‌های تاریخی است و فیلم‌های او نظیر «قیصر» و «گوزن‌ها» و «خط قرمز»، نقد قدرت و حفظ قدرت هستند، گفت: این مراسم پس از ۳۴ سال فرصتی پیش آورد تا این فیلم شاخص کیمیایی را ببینیم و بپرسیم که علت نمایش ندادن آن چه بوده است!؟

او در پاسخ به پرسشی مبنی بر علت دور بودن فیلم‌های کیمیایی از زمانه‌ خود، اظهار کرد: فیلمسازی با پیشینه‌ کیمیایی مفاهیمی مثل رفاقت را در سینمای خود مطرح می‌کند و همچنین به عنصر زن توجه دارد، حال پرسش این است که در شرایط فیلمسازی امروز چقدر می‌توان روی این موضوع مانور داد!؟ در این شرایط که فیلمساز نمی‌تواند دیگاه‌های خود را در فیلم‌هایش اعمال کند دچار نوعی سرگشتگی، تردید می‌شود و کارنامه‌اش دچار اوج و فرود می‌شود.

در ادامه علیرضا زرین‌دست که فیلمبرداری چند فیلم مسعود کیمیایی از جمله «خط قرمز» را بر عهده داشته است درباره‌ی همکاری خود با این فیلمساز گفت: قبل از شروع فیلم «خط قرمز» حدود ۴ ماه برای ساخت فیلمی درمورد میرزاکوچک‌خان با کیمیایی مراوده داشتیم. در این مدت برای تعیین مسیر کار و شخصیت‌های فیلم، فیلم‌های زیادی از جمله «شکارچی گوزن» و «بری لیندون» و «زد» را تماشا کردیم و رنگ و نورپردازی کار را تحت تأثیر این فیلم‌ها شکل دادیم.

زرین‌دست در پاسخ به این پرسش که آیا توقیف «خط قرمز» یک بدشانسی برای فیلم و عوامل آن بوده است؟ گفت: گاهی فکر می‌کنم سرنوشت این فیلم بوده که چنین اتفاقی برایش بیفتد و با تحریک کنجکاوری سینمادوستان جایگاه ویژه‌ای میان آثار کیمیایی پیدا کند.

این فیلمبردار سینما که از سر صحنه‌ی فیلم جدید کیومرث پوراحمد خود را به این نشست رسانده بود، برای ادامه‌ی فیلمبرداری زودتر از سایرین نشست را ترک کرد و پیش از رفتن گفت: از کیمیایی به دلیل همکاری در این فیلم تشکر می‌کنم، چون لذتی که ۳۵ سال پیش بردم هنوز هم ادامه دارد. بعد از این فیلم در چند فیلم دیگر هم کار کردیم و امیدوارم این همکاری ادامه داشته باشد و بتوانیم رکورد همکاری در سینما را بشکنیم.

علی معلم تهیه‌کننده سینما و صاحب امتیاز مجله‌ سینمایی «دنیای تصویر» نیز درباره‌ی «خط قرمز» و سینمای مسعود کیمیایی گفت: این فیلم را اولین‌بار در اولین سانس، اولین جشنواره‌ی فیلم فجر دیدم. «خط قرمز»، «حاجی واشنگتن» (علی حاتمی)، «اشباح» (رضا میرلوحی)، و «مرگ یزدگرد» (بهرام بیضایی)، چهار فیلم ایرانی بودند که در آن جشنواره اکران شدند و از آن میان سه فیلم به دلیل مسئله‌ی حجاب توقیف شدند، زیرا در زمان ساخت آن فیلم‌ها هنوز فیلمسازان نمی‌دانستند تکلیف این موضوع چه خواهد شد؛ بعدتر با تصویب قانون حجاب اجباری، این فیلم‌ها دیگر امکان نمایش پیدا نکردند.

او ادامه داد: در سال‌های اول انقلاب با بازشدن نسبی فضای سیاسی این فیلمسازان برخوردهای جالبی با مسائل اجتماعی داشتند و هر چهار فیلم، فیلم‌هایی هشداردهنده بودند که بر اساس یک نگرانی عمیق ساخته شده بودند. در فیلم «خط قرمز» مسئله‌ی امنیت مطرح می‌شود اما نمی‌دانم چرا جامعه‌ی انقلابی آن زمان نتوانست این فیلم را هضم کند.

معلم در ادامه با بیان اینکه مشخص نیست چرا به این سنگینی با این فیلمسازان برخورد شد و سال‌ها طول کشید تا فیلم‌های دیگری بسازند، گفت: چه کسی فکر می‌کند، همه چیز با نمایش یک فیلم به هم می‌ریزد!؟ فیلم‌ها چیزی را به هم نمی‌ریزند، فقط آگاهی ایجاد می‌کنند.

این تهیه‌کننده‌ سینما با اعتقاد بر اینکه با بستن چیزی عوض نشده و نخواهد شد، ادامه داد: آنچه در فیلم «خط قرمز» دیده می‌شود، این است که فیلم پس از این همه سال همچنان زنده و قابل دیدن است و حتی می‌توان مسائل امروز جامعه را در آن دید. البته فیلم کیمیایی از آن فیلم‌هایی نیست که به کسی یا جناحی متلک بیندازد؛ برعکس نسل امروز که از سینما توقع متلک انداختن دارد و حتی وقتی فیلم می‌سازد از آن جنس می‌سازد.

او در ادامه درباره‌ شرایط امروز برای فیلمسازان با سابقه گفت: کسی مثل کیمیایی هنوز هم باید برود و پشت در اتاق وزارتخانه بایستد تا اجازه بدهند فیلمی بسازد. در حالی که فیلمسازانی مثل او که خود را اثبات کرده‌اند، دیگر نیازی به طی این پروسه‌ها ندارند. شاید برای فیلمسازان تازه‌کار این روندها لازم باشد تا سیستم به آنها اعتماد کند اما الان برعکس شده و «هر ننه‌قمری می‌آید و فیلم می‌سازد» اما برای بزرگانی که عمری را در سینما گذرانده‌اند شرایط سخت شده است.

معلم با بیان اینکه فیلم «خط قرمز» به عنوان اثر حائل بین دو دوره‌ی فیلمسازی مسعود کیمیایی، همچنان قابل احترام است، اظهار کرد: آنچه باقی می‌ماند حرف جدی و فیلم خوب است. آنهایی که جلوی اکران این فیلم را گرفتند امروز حال و روز خوشی ندارند و معلوم نیست کجا هستند. مشخص است که جلوی چیزی را گرفتن فایده‌ای ندارد و باید به آدم‌های صاحب‌نظر اجازه داد کارشان را بکنند.

این سینماگر در ادامه با گلایه از کیفیت نمایش فیلم و کیفیت صدا در سالن خانه هنرمندان، گفت:این فیلم باید در یک سینمای استاندارد دیده شود تا ارزش‌ها و البته ضعف‌هایش آشکار شود. فیلم در دوره‌ی ساخت خود از ارزش تصویری بالایی برخوردار بود و هنوز هم قابلیت دیده‌شدن دارد و اگر یک نسخه‌ خوب از آن نمایش داده شود می‌توان آن را برای مخاطبان امروز هم اکران کرد.

وی درباره‌ ضعف جدی برخی آثار مسعود کیمیایی با اشاره به فراهم نبودن شرایط مطلوب فیلمسازی برای او تصریح کرد: اگر همانطور که به یک بیزنس‌من اجازه می‌دهیم جامعه را شخم بزند، جلو برود و کسی هم نتواند پیامدهای آن را جمع و جور کند؛ اگر دستِ بازی که «ب.ز» داشت «م.ک» هم داشت شاید فیلم‌های بهتری می‌ساخت!.

علی معلم در پایان با بیان اینکه کیمیایی یک درخت تنومند است و بوته‌ای نیست که آقای بهشتی (مدیر سابق فارابی) و (اشاره به فیلم‌سازی گلخانه‌ای) کاشته باشد، اظهار کرد: فیلمساز گلخانه‌ای با یک باد پاییزی از جا کنده می‌شود؛ کیمیایی یک درخت تنومند است که شاید گاهی میوه‌هایش خوب نباشد.

یکی از حواشی این برنامه حضور فریماه فرجامی بازیگر قدیمی سینما بود که مدت‌هاست در مجامع عمومی به ندرت ظاهر می‌شود، او شامگاه هفتم آذر در مراسم اکران فیلم «خط قرمز» به دعوت مسعود کیمیایی، کارگردان این فیلم، روی صحنه آمد.

فریماه فرجامی که بازیگری حرفه‌ای را با فیلم «خط قرمز» و مسعود کیمیایی آغاز کرده است، پس از مدت‌ها در مراسمی که به نمایش و نقد این فیلم اختصاص داشت، به دعوت مسعود کیمیایی و در میان تشویق حاضران روی صحنه آمد و از اینکه این فیلم را پس از ۳۴ سال روی پرده می‌بیند ابراز خوشحالی کرد.

فریماه فرجامی بازیگری را از سال ۵۹ و با بازی در فیلم «گفت هر سه نفرشان» شروع کرد و در طول دوران فعالیت خود در فیلم‌هایی چون «سرب»، «مادر»، «نرگس»، «پرده‌ آخر» و «آب و آتش» بازی کرد و فیلم «زهر عسل» در سال ۱۳۸۱ آخرین فیلمی بود که با بازی او به نمایش عمومی درآمد.

سعید راد، دیگر بازیگر فیلم «خط قرمز» نیز که در این مراسم حضور داشت، با حضور روی صحنه، ضمن ابراز خوشحالی از نمایش این فیلم توقیفی، با خنده گفت: «از خانم فرجامی عذرخواهی می‌کنم که در فیلم کشیده‌ای به صورتشان زدم!».

فیلم سینمایی «خط قرمز» اولین فیلم مسعود کیمیایی است که پس از انقلاب ساخته شده‌ است و به دلیل تصویب قانون حجاب پس از یک اکران در اولین جشنواره فیلم فجر، هرگز امکان اکران پیدا نکرد تا اینکه پس از ۳۴ سال با حذف صحنه‌هایی از فیلم، در قالب برنامه‌ «مروری بر سینمای مسعود کیمیایی» به نمایش درآمد.