اکبر گلپایگانی: خیلی ها بدون میکروفون چیزی برای عرضه ندارند / فردین زاییده دست ناصر ملک مطیعی بود

استاد اکبر گلپایگانی (گلپا) نگاهی به وضعیت موسیقی امروز ایران و البته خاطراتی از بنان، ادیب خوانساری، عبدالوهاب شهیدی، ایرج و فردین داشته است.

به گزراش هنرآنلاین، می گویند اکبر گلپایگانی، آواز ایرانی را دگرگون کرد. او وقتی «مست مستم ساقیا» را خواند، آواز در قالب صفحه به بازار آمد و با اقبال بی نظیر مردم مواجه شد.

او متولد 10 بهمن 1312 در محله تکیه زرگرهای تهران است و آواز را نزد اساتیدی چون ابوالحسن صبا، ادیب خوانساری و نورعلی خان برومند فراگرفته است.

از اجراهای بیادماندنی گلپا، شعر معروف حافظ «در خرابات مغان نور خدا می بینم» است که بدون ساز خوانده شده است. او اجراهای متعددی به عنوان خواننده ملی در کشورهای مختلف جهان داشته که از این رهگذر جوایز بین المللی نیز کسب کرده است. به گفت و گو با اکبر گلپایگانی خواننده پرآوازه کشورمان توجه فرمایید:

با آنکه در دوره شما رسم بود خواننده ها به جای بازیگران سینما در فیلم ها می خواندند، شما این کار را نمی کردید؟

برای اینکه من این کار را اشتباه می دانستم، چه دلیلی دارد بازیگر سینما لب بزند و خواننده به جای او بخواند، از طرفی ملودی هایی که در فیلم ها می خواندند از سوی تهیه کننده و کارگردان به خواننده دیکته می شد که در موارد بسیاری او را از مسیر هنری اش دور می ساخت، البته همه اینها برای شندر قاز پول بود!

خیلی از ملودی هایی که در فیلم ها اجرا می شد، بعدها از سوی همان خواننده ها بایگانی می گردید، چرا که قابلیت هنری نداشت؟

بله، برای اینکه خواننده ها ناخودآگاه به این کار کشیده می شدند، بسیاری از شعرهایی که در فیلم ها خوانده می شد، مبتذل بود؛ «یه کارد سلاخ به دلم واخ به دلم واخ به دلم» که شعر نشد. یا می خواندند «ویلون زن عینکی رو باش» در مواردی ما به اینها می گفتیم که چنین چیزهایی در شان شما نیست البته می دانید «آنچه شیران را کند روبه مزاج، احتیاج است احتیاج است احتیاج».

برای اینکه موسیقی مسیر درستی طی کند و از ابتذال دور بماند، چه باید کرد؟

مثل فوتبال، مدرسه می خواهد که آموزش صحیح از کودکی داده شود، به هر حال هنر هم مانند ورزش، راه و رسم دارد، جدای از ابتذال ما اگر میکروفون را از جلوی خیلی ها که ادعای خواندن دارند، برداریم، چیزی برای عرضه ندارند. گل های جاویدان که بعدها تبدیل به گل های رنگارنگ و شاخه گل شد روال داشت. بزرگانی چون حسن کسایی، فرهنگ شریف، جلیل شهناز، بنان و غیره همینطور استاد موسیقی لقب نگرفتند، در دنیا اگر کسی بخواهد آهنگساز شود باید برود کنسرواتور و 16 سال دوره ببیند.

من خودم شاگرد نورعلی خان برومند بودم 9 و نیم سال دوره دیدم، مگر اجازه می دادند هرکس بدون آموزش وارد عرصه خوانندگی شود در دوره ما برنامه های مبتذل مثل «پنجاه و سه دقیقه» و «ارتش» و این حرف ها هم بود ولی برای وارد شدن به برنامه گل ها شرط و شروط بسیار قایل می شدند مثلاً داوود پیرنیا که تحصیلات کلاسیک هم داشت از مشاورینی چون جواد معروفی، روح ا... خاقانی، رهی معیری و... بهره گرفت تا برنامه گل ها را راه انداخت. البته برنامه گل ها در یک اتاق با سه، چهار تا سه پایه و یک میکروفون اجرا می شد و آدم هایی که به این برنامه می آمدند به آن وزن می دادند. مرتضی خان محجوبی در گل ها پشت پیانو می نشست، نی دست حسن کسایی بود. اینها برای رسیدن به این جایگاه جان کنده بودند.

استاد اکبر گلپایگانی

این روزها برخی جوانان برای خواننده شدن مسیر زیرزمینی را طی می کنند و می خواهند با فعالیت غیر مجاز، خود را مطرح سازند. آیا اینگونه به هدف شان می رسند؟

اینها دنبال خوانندگی نیستند، هدف شان رسیده به شهرت و پول است. هر کس هنری داشته باشد می آید در صحنه و آن را عرضه می کند. در زمان ما برنامه ای بود به نام «نوایی از موسیقی ملی» که به جوانان میدان می دادند و می گفتند بیایید و هنرتان را عرضه کنید. گلهای جاویدان فقط 4 تا خواننده داشت، فاخته ای، عبدالوهاب شهیدی، بنان و من. در گل های رنگارنگ شجریان، ایرج، ناصر مسعودی و... بودند خواننده ها درجه داشتند و تقسیم شده بودند، میدان هم برای جوانان دارای استعداد باز بود. وقتی جوانی در زیرزمین ها دنبال کار خوانندگی می رود، دچار یکسری فساد هم می شود.

اجازه بدهید به موسیقی فیلم برگردیم، در دوره شما فردین، ایرج را معروف کرد یا ایرج، فردین را به شهرت رساند؟

هیچ کدام. فردین زاییده دست ناصر ملک مطیعی بود. این دو با هم دوست بودند و در عرصه ورزش فعالیت می کردند، ملک مطیعی دست فردین را گرفت و به سینما آورد. بار سینما آن روزها روی دوش موسیقی بود، آنهایی که به پول احتیاج داشتند وارد این عرصه شدند و در سینما به جای بازیگران، خواندند. البته خواننده ها فقط جای فردین نمی خواندند، کسان دیگری هم بودند.

جای فردین هم فقط ایرج نبود که می خواند، افراد دیگر هم می خواندند. اگر سینما و موسیقی را در آن دوره تحلیل و نقد کنیم می بینیم که ارتباط این دو به نوعی به پول ختم می شد. شما دیده اید که بنان جای کسی در سینما خوانده باشد؟ البته بعضی وقت ها یواشکی صدایش را می دزدیدند و در فیلم ها به کار می بردند. کسانی مانند ادیب خوانساری، مناعت طبع داشتند، هر پولی را قبول نمی کردند، ادیب خوانساری به من می گفت، اگر همه چیز برای پول باشد، صبح آدم می رود جلوی بانک ملی و تعظیم می کند، اینها با سیلی، صورت شان را سرخ نگه می داشتند. نون خالی می خوردند اما خودشان را به چلوکباب نمی فروختند.

تیتراژهای تلویزیونی را در حال حاضر دنبال می کنید؟

من کارهای زیادی دارم که باید به پایان برسانم، اینها وقت مرا پر می کند و فرصت تماشای تلویزیون را از من می گیرد چون باید شب زود بخوانبم، من به مردم این سرزمین مدیون هستم و هر چقدر برای آنها کار کنیم، کم است.

ظاهراً قطعات جدیدی در دست ساخت دارید؟

بله، چند قطعه دارم روی آنها کار می کنم.

در آستانه 20 مهر روز بزرگداشت حافظ هستیم، چقدر از اشعار شعرای کلاسیک در قطعات تان بهره می گیرید؟

مرحوم صبا می گفت: «باغبان حرامت باد زین چمن که من رفتم، گربه جای من سرودی به جای دوست بنشانی» ما که نمی توانیم به جای حافظ و امثال او در شعرمان به کس دیگری ببالیم. شعر در موسیقی آوازی ما، نقش مهمی ایفا می کند. البته همانطور که می دانید آواز و ترانه با هم متفاوت هستند، من نمی خواهم منکر ترانه خوان ها بشوم با این حال می گویم اشعار بزرگانی چون حافظ، سعدی، مولانا و... است که به آوازه خوان های ما شخصیت می دهد، ادیب خوانساری، عبدالوهاب شهیدی و... شخصیت شان را ازاین راه بدست آورده اند. ما باید از اینها درس بگیریم.

برای حسن ختام؟

برای همه آرزوی سلامت و آرامش دارم.