فریدون شهبازیان: مخالف روند موسیقی پاپ این روزها هستم

من در حال حاضر به شدت مخالف روند فعلی موسیقی پاپ هستم، اگر قدرت داشتم و امکان داشت مانع می شدم و راهکار درست موسیقی پاپ را مانند سال های دهه هفتاد ساماندهی می کردم.

به گزارش هنرآنلاین، فریدون شهبازیان آهنگساز و رهبر ارکستر، نوازنده توانا و کارشناس بصیر موسیقی علمی و سنتی در سال 1321 خورشیدی در تهران متولد شد و به انگیزه ذوق و قریحه هنری تحصیلات مقدماتی خود را در هنرستان عالی موسیقی شروع کرد و سپس در دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه تهران به ادامه و تکمیل تحصیلات عالی موسیقی پرداخت.

او پس از فراغت از دانشگاه به مطالعه ادبیات و تجربه در آهنگسازی، فن و دانش خود را به ویژه در زمینه تلفیق معنوی و کلامی شعر و موسیقی به کمال رسانید. در سال 1340 فعالیت حرفه ای موسیقی را آغاز و در ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر مجلسی رادیو و تلویزیون و ارکستر گلها و فارابی به نوازندگی ساز اختصاصی خود ویولن پرداخت. شش سال بعد به رهبری کر و ارکستر سمفونیک برگزیده شد و به طور همزمان آهنگسازی را شروع کرد که آثار بسیاری رامنتشر کرده است و بیشتر کارهای او در زمره پرشنونده ترین آثار موسیقی سرزمین مان به شمار می رود.

فریدون شهبازیان در زمینه موسیقی فیلم نیز فعالیت جدی دارد که آغاز آن به سال 1353 بر می گردد، در سال 1351 پس از ادغام رادیو و تلویزیون ملی ایران مسئولیت موسیقی برنامه گلهای تازه را به عهده گرفت و به عضویت شورای موسیقی درآمد و در سال 1357 مدیریت موسیقی رادیو را عهده دار شد.

فریدون شهبازیان میهمان هنرآنلاین بود که این نشست به وضعیت موسیقی پاپ و مشکلات امروز اختصاص داشت. در ادامه این مصاحبه را می خوانید:

تجربه شما در موسیقی رادیو در سال های قبل از انقلاب، باعث شد که شما بتوانید در سال های اولیه دهه هفتاد جریانی موثر و کارساز را به ویژه با راهکاری درست در موسیقی پاپ سامان بخشید، که بعد از انقلاب روند تولید موسیقی پاپ برای جامعه فرهنگی کشورمان نوید بخش بود، شما نقش کلیدی داشتید و مطرح شدن بسیاری از خواننده ها به کمک شما اتفاق افتاد، ممکن است از آن دوران صحبت کنید.

در دهه پنجاه زمانی که رادیو و تلویزون ملی ایران ادغام شد، مدیریت موسیقی رادیو در اختیار شاعر نامی ایران هوشنگ ابتهاج «سایه» قرار گرفت و من هم دعوت شدم تا به عنوان آهنگساز و کارشناس موسیقی برنامه گلهای تازه همکاری کنم. در آن سال ها در زمینه موسیقی سنتی، موسیقی ارکسترال ملی و به ویژه موسیقی پاپ فعالیت چشم گیرتری در رادیو جریان داشت و بسیار مورد اقبال مردم بود. این روند تا سال 1357 با بهترین کیفیت ممکن ادامه داشت و آثار بسیاری در زمینه های مختلف موسیقی تولید و پخش می شد.

پس از انقلاب مدیریت موسیقی رادیو به عهده من گذاشته شد و من سعی کردم با راه اندازی ارکستری همان روند را ادامه دهم ولی متاسفانه عوامل بازدارنده بسیاری وجود داشت که این روند و راهکار صحیح تولید موسیقی را که من تجربه فراوانی در آن مورد داشتم کند می کرد. با این همه فعالیت ارکسترها ادامه داشت. در سال های اولیه پس از انقلاب آهنگ هایی که اجرا و ضبط می شد حالت مارش گونه و حماسی داشت ولی به هر صورت در زمینه های دیگر موسیقی کارهای موسیقی سنتی و تصنیف های ارکسترال نیز تولید می شد. ولی زمانی که آن اتفاق ناگوار، یعنی جنگ ناخواسته شروع شد، تقریبا روند تولیدی گونه های مختلف موسیقی به حداقل رسید و همان طور که گفتم روند تولیدی موسیقی فقط در آثار مناسبتی و مارش گونه و حماسی خلاصه می شد.

ادامه این روند وضعیت موسیقی را مختل کرد و فرصتی نبود تا فکر کنیم و تولید انواع موسیقی را گسترش دهیم. چندین سال به همین منوال گذشت. موسیقی فقط در رادیو و تلویزیون تولید می شد و در بازار موسیقی نیز خوانندگان مختلف کارهایشان را بر روی نوار کاست منتشر می کردند و دفتر موسیقی وزارت ارشاد نیز مجوزهای لازم را صادر می کرد و تنها ارکستر موجود در کشور یعنی ارکستر سمفونیک تهران را اداره می کرد. جنگ پایان گرفت ولی تولید موسیقی به همان شکل سابق و بیشتر در زمینه آهنگ های مناسبتی و گاهی تصنیف های ارکسترال ادامه داشت، در پایان دهه شصت و آغاز دهه هفتاد، اشتیاق جوانان به یادگیری سازهای ایرانی و موسیقی سنتی افزایش پیدا کرد ولی متاسفانه آموزشگاه های موسیقی مانند قارچ از زمین می روئید و بی هیچ صلاحیت موسیقی به آموزش جوانان می پرداخت ولی هرگز این اشتیاق سرشار نتوانست نیاز جوانان را در زمینه موسیقی برآورده کند. چرا که لازم بود، نیرویی لایزال، عصیان بی مهار، در کنار سرکوبی بی دلیل آن ها مرهمی داشته باشد که موسیقی این هنر والا و رشک برانگیز تنها پدیده ای بود که توانست درون پر تلاطم و رنجیده آن ها را التیام بخشد و من با قدرت توانستم در کنار موسیقی سنتی، موسیقی ملی، موسیقی کودک و موسیقی محلی، موسیقی پاپ را به آن ها هدیه کنم. با آرزوی اینکه جوانان با استعداد و با ذوق بتوانند با اجرایشان و آهنگ و ترانه هایی که با وسواس فراوان انتخاب می شد، مردم صبور کشورمان را از شنیدن موسیقی خود، راضی و خوشنود سازند و آن ها را از شنیدن آهنگ هایی که از خارج از کشور وارد می شد بر حذر دارند.

فریدون شهبازیان

من بسیار خوشحالم که این اتفاق افتاد، ولی حیف و صد حیف باز هم کسانی مانع شدند و این اشتیاق ادامه پیدا نکرد. در آن زمان شاعر بزرگ سرزمین مان آقای علی معلم مدیریت موسیقی صدا و سیما بود و من هم در کنار او مسئولیت شورای موسیقی و کیفیت ساختاری و اجرایی آهنگ ها را کنترل می کردم. در آن دوران به عنوان معاون مرکز موسیقی برای اجرا و بخش موسیقی پاپ پافشاری می کردم و با تلاش فراوان توانستم خوانندگانی مانند خشایار اعتمادی، محمد اصفهانی، علیرضا عصار، قاسم افشار، حسین زمان و حتی شادمهر عقیلی و بعدها ناصر عبداللهی را که همگی آن ها از استعداد و صدای خوشی برخوردار بودند معرفی کنم. باید بگویم مشابهت صدای آن ها با برخی از خوانندگان برایم اصلا مهم نبود بلکه کیفیت و ارائه متناسب آهنگ هایشان مدنظرم بود. یادم می آید یکی از کارهای زنده یاد ناصر عبداللهی که برگرفته از موسیقی بومی جنوب ایران بود و مخالفان زیادی هم داشت، آن را ارسال کردم و تاکید کردم که با مسئولیت من پخش شود. این کار پخش شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت و یکی از کارهای ماندگار آن دوران شد ولی متاسفانه زمانی که تولید موسیقی پاپ به تولید انبوه رسید، دیگر قابل کنترل نبود و بسیاری از جوانانی که در آزمون مرکز موسیقی صدا و سیما شرکت کرده و اجازه فعالیت نگرفته بودند، با مجوز گرفتن برای آلبوم هایشان اجازه فعالیت یافتند و چه بسا گروه هایی هم بودند که لیاقت اجرای موسیقی را نداشتند ولی فعالیت می کردند.

در این دوران چشم پوشی از طرف کسانی که صلاحیت اظهار نظر در موسیقی به ویژه موسیقی پاپ نداشتند مزید برعلت شد و باعث هرج و مرج غیرقابل کنترلی شد که هنوز هم ادامه دارد. نکته مهم تر وجود دلالان و رانت خواران موسیقی است که تعدادشان از هنرمندان و موسیقی دانان طراز اول این سرزمین بیشتر است. یادمان نرود که من شناخت کافی در زمینه موسیقی رسانه ای دارم چون از نوزده سالگی در رادیو و ارکستر گلها در کنار شادروان روح الله خالقی کارکردم و در بیست و چهارسالگی رهبر کر و ارکستر سمفونیک رادیو بودم و بعدها هم عضویت شورای موسیقی، مسئولیت برنامه گل های تازه، گلچین هفته و... که همگی تجربه من را تا امروز که در متن موسیقی صدا و سیما قرار می گیرم آنقدر افزایش داد که از میان صدها آهنگ به راحتی می توانم تشخیص دهم کدام مناسب رسانه است.

نکته جالب این است که باید بگویم موسیقی هیچ مشکلی ندارد، آنچه که موسیقی را موجه می نماید ریتم و متن شعر است و همین اعمال سلیقه مدیران فرهنگی است که کار را برای تولید موسیقی و خود موسیقی دچار نا به سامانی می کند. یک ملودی پاپ زیبا و دلنشین با استفاده از ریتم نامناسب و شعر ضعیف به موسیقی لطمه می زند. من به شدت در حال حاضر مخالف روند موسیقی پاپ هستم و اگر قدرت داشتم و امکان داشت حتما ممیزی شدیدی اعمال می کردم و هرگز اجازه نمی دادم این هرج و مرج ادامه پیدا کند و راهکار صحیح آن را اجرا می کردم.

شما خودتان سال ها در مرکز موسیقی صدا و سیما بودید و حساسیت های زیادی هم داشتید، آیا این هرج و مرج به سال های پایانی دهه هفتاد ارتباط دارد؟ چه شد که مسیر موسیقی عوض شد، آیا این تغییر مسیر موسیقی و کیفیت نازل آن، بعد از بازنشستگی و رفتن شما از مرکز موسیقی اتفاق افتاد؟

بله کاملا درست است، در سال های پایانی دهه هفتاد مجوزهایی داده می شد که از نظر شعر، موسیقی و خوانندگی مناسب نبود ولی چون در فکر تولید انبوه بودند کار از مسیر اصلی خود دور شد. من برای اجرا و ضبط آهنگ های موسیقی پاپ که با وسواس زیاد و دقت فراوان تولید می شد، خیلی تلاش کردم و خوشبختانه مردم هم استقبال کردند و بی اغراق بگویم اقبال مردم نسبت به موسیقی های تولید شده در خارج از کشور بسیار کاهش پیدا کرد و توجه آن ها بیشتر به موسیقی پاپ تولید شده در مرکز موسیقی صدا و سیما معطوف شد.

اگر آرشیو موسیقی را در تلویزیون در سال های دهه هفتاد بررسی کنید متوجه خیلی از مسائل خواهید شد ولی متاسفانه جوانانی که خودشان را به دست باد سپردند موسیقی پاپ را منحرف کردند و من نتوانستم به هدف اصلی خودم برسم. در دهه هشتاد مسیر موسیقی در صدا و سیما کاملا تغییر کرد و امروزه موسیقی هرگز نمی تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند. آن سال ها که من مسئولیت داشتم سعی می کردم کاری بی هویت ارائه نشود، در مرکز موسیقی برای همه انواع موسیقی شورای خاصی تشکیل داده بودیم و می توانستیم کاری ضعیف تولید نکنیم.

در آن سال ها پنج شبکه تلویزیونی داشتیم و سریال های زیادی تولید می شد و موسیقی همه آن ها قابل کنترل نبود چون به شورای موسیقی اهمیت نمی دادند، زیرا هماهنگی های لازم بین شبکه ها و مرکز موسیقی وجود نداشت. آن زمان خیلی تلاش کردیم که مانع پخش کارهای نامناسب موسیقی شوم ولی موفق نشدم. به همین دلیل در دهه هشتاد سردرگمی در تولید موسیقی بیداد می کرد و کلاف سردرگمی شده بود که اصلا قابل کنترل نبود. من زمانی که در دهه هشتاد برای سریال «معصومیت از دست رفته» موسیقی می نوشتم برای ملودی پایانی سریال بر روی موسیقی بومی عربی تحقیق کردم، زیرا در نظر داشتم یک موسیقی ماندگار خلق کنم ولی متاسفانه بسیاری اصلا به فکر ماندگاری اثر نبودند و می خواستند یک شبه ره صد ساله را طی کنند. به هر حال همه این این مسائل دست به دست هم داد و وضعیت اسفباری برای موسیقی پیش آمد که می بینیم.