گفتگوی اختصاصی قدیمی ها با منوچهر والی زاده: امروزه دوبله ماشینی شده است

قدیمی ها - مجتبی نظری، فرهاد لارنگی، علی رجبی و شقایق میرزایی: منوچهر والی زاده متولد سال 1319 است، وی حرفه دوبله را نزد زنده یاد استاد علی کسمایی از بزرگان این عرصه آموخت. والی زاده با سابقه بیش از نیم قرن فعالیت جزء برترین های هنر دوبله می باشد، زیرا با گذشت سال های زیاد هنوز طراوت، شادابی و فن بیان خود را حفظ نموده و هنوز جای اکثر شخصیت های جوان در فیلم های مختلف، دیالوگ به زبان می آورد و از معروفترین دوبله او شخصیت جیم وست در سریال تلویزیونی «وست زبل و زرنگ» می باشد که به محبوبیتی زیاد در ایران دست یافت.

وی قبل از انقلاب سابقه بازیگری در کنار بهروز وثوقی، رضا بیک ایمانوردی، منوچهر وثوق، سعید راد و حسین عرفانی گوینده معروف دوبله را در چند فیلم به نام های «گل گمشده»، «فرشته ای در خانه من»، «حریص»، «هیولا»، «زرخرید»، «با عشق مردن»، «حرمت رفیق» و... تجربه کرده است و امروزه در هنر بازیگری نیز فعالیتی نسبتا کم دارد، علاوه بر دوبله و بازیگری ایشان در گویندگی و برنامه های رادیو از جمله در برنامه های رادیو «پیام» حضوری فعال دارد. او با سابقه و تجربه بسیار سعی کرده است در این عرصه ها به خوبی ظاهر شود و زبان انتقاد بر کارش ببندد، ولی جای تعجب است که متاسفانه او با سابقه بیش از نیم قرن فعالیت مداوم در عرصه هنر، این روزها مشکلات مختلفی را پیش رو دارد، چنانچه گلایه های او در پشت صدایش جمع گردیده و بغضش از این ناراحتی ها، صدای روح نوازش را به سکوت می برد و لحظه ای طراوت و جذابیت صدای او را تسخیر می کند ولی با این تفاسیر هنوز به عشق مردم و هنر این دیار قدم های استوار خود را در این راه ادامه می دهد و امیدوار است ارزش کاری پیشکسوتان دوباره بازسازی شود. در ادامه شما خوانندگان مجله اینترنتی قدیمی ها را به مطالعه گفتگوی اختصاصی با این هنرمند ارزنده دعوت می کنیم.

منوچهر والی زاده

بیوگرافی خودتان بگویید؟

من در کلاس یازدهم بودم که به حرفه هنر وارد شدم. از سال 1337 الی 1338 کارم را به صورت حرفه ای از تئاتر شروع کردم. اصولا اکثر کارهای هنری و حسی از تئاتر شروع می شود و درون این حرفه همه جور هنری هست از گریموری، تدوین، نویسندگی گرفته تا بازیگری و...

شما ابتدا چگونه وارد عرصه هنر شدید؟

من با تئاتر وارد هنر شدم و در اوایل، امتحان صدا نبود. یادم هست یک نمایشنامه ای را با بهروز وثوقی بازی می کردیم و هر دو نقش گدا را در این نمایشنامه داشتیم. بعد از تئاتر از من درخواست به کار دوبله شد و چون از کودکی به هنر صدا، بازیگری و فیلم آشنا بودم با اشتیاق، دوبله را قبول کردم. اولین کارم با دوبله بر روی نقش اول فیلمی به نام «النا و مردان» شروع شد که این کار را زنده یاد علی کسمایی بر عهده داشت و او استاد من در هنر دوبله بود.

ورود جوانان با استعداد در قدیم به عرصه هنر چگونه بود؟

ناگفته نماند در آن روزگار این قدر در تهران جمعیت نداشتیم و اگر جوانی استعدادی داشت زود می توانست به اوج کاری برسد. آن زمان ما با دیپلم وارد دوبله شدیم، ولی الان با کمتر از لیسانس کسی را به دوبله راه نمی دهند. امروزه حدود 53 سال است به صورت حرفه ای در هنر دوبله فعالیت می کنم. در کنار دوبله بعدها فیلم، سریال و تئاتر بازی کردم، ولی در آخر همه به دوبله ختم شد.

منوچهر والی زاده، مجتبی نظری و علی رجبی

تفاوت دوبله قدیم و امروز در چیست؟

در قدیم هنر دوبله خیلی هنری تر نسبت به امروز انجام می شد، ولی امروز دوبله ماشینی شده است. یادم می آید آن موقع یک تیکه فیلم را از صبح تا ظهر تمرین می کردیم، ولی الان تکنولوژی به قول معروف، کار دستی را به ماشینی تبدیل کرده است و دیگر هنر مثل قدیم در کارها پیاده نمی شود. آن موقع ما با حال و هوا و اشتیاق دیگری کار می کردیم، ولی امروز حال و هوای هنر دوبله ماشینی شده است. امروزه در اوخر سال، کارهایی که برای عید نوروز است با یک شتاب بسیاری آماده می شود و من با یک بار دیدن فیلم به تمامی موضوع و نوع کار پی می برم و آن را آماده می کنم، البته این شتاب و سرعت روی کار هنری تاثیر می گذارد. در گذشته بهتر کار می کردیم، یک روز فیلم را با دقت می دیدیم و مدیر دوبلاژ به ما مواردی را می گفت، ولی الان به من می گویند: بیا قسمی را زود دوبله کن. من هم بدون این که فیلم را ببینم، بر اساس تجربیاتم آن را دوبله می کنم. در صورتی که دوست دارم قشنگ فیلم را ببینم و از حال و هوای بازیگر، با خبر بشوم و بعد دوبله کنم، بلاخره این است که وضعیت هنر دوبله امروزه اینگونه است.

می توانید نمونه ای از دوبله ماشینی مثال بزنید؟

نمونه بسیار معروفش سریال هایی است که در خارج برای شبکه های ماهواره ای دوبله می شود. در این کارها اصلا دوبلورها هیچ کدام همدیگر را نمی بینند و هر کدام جداگانه روی فرد مورد نظر سریال حرف می زنند. اصلا دقت نمی شود که در سریال، طرف مقابل چه دیالوگی را می گوید. دوبله سریال های ماهواره ای با دوبله ای که ما می کنیم قابل مقایسه نیست. آن زمان همه برای دوبله دور یک بلندگو جمع می شدیم و کار دوبله می کردیم، اما امروز...

چرا با وجود ضعف هایی که از نظر نوع دوبله در سریال های ماهواره ای دیده می شود، ولی هنوز مخاطبان بسیاری دارد؟

در فیلم های ماهواره ای سانسور، حذف و تغییر دیالوگ نیست و حس را بدون سانسور به ببینده منتقل می کنند. در کارهای ما سانسور، باعث می شود که کلا حس و حال فیلم تغییر کند، به همین دلیل است که مردم الان فیلم های ماهواره ای و ترکی را دنبال می کنند. یادم می آید سریال معروف «لاست» را ایجا دوبله می کردیم و این کار خیلی زمان برد. در قسمتی از این سریال دختری که در جنگل حامله است لباسش را از گرمای هوا در می آورد، ولی مسئولین این کار، برایش یک لباس کاملا مشکی پس از این برهنگی قرار دادند و وقتی شما فیلم را می بینید از تغییرات بی جا، به خنده می افتید و اصل موضوع سریال را فراموش می کنید. به همین دلیل مردم ترجیح می دهند سریال های ماهواره ای که بدون سانسور ولی با دوبله ضعیف است را ببینند، چون در کارهای ما همه چیز تغییر، حذف و سانسور می شود.

منوچهر والی زاده

مدتی بود شایعه پیشنهاد شبکه های ماهوارهای برای همکاری با دوبلورهای ایرانی در رسانه های مختلف منتشر شد، آیا این خبر صحت داشت؟

بله، این پیشنهادات از طرف بعضی از شبکه های ماهواره ای به عده ای از دوبلورها شد، ولی در ایران این افراد را خواستند. از طرفی عده ای از دوبلورهایی که از نظر مالی ضعیف بودند برای کار با این شبکه ها به مالزی رفتند و متاسفانه در یک اتاق تنها با حقوقی حدود 1500 رینگت زندگی می کنند، البته این جور کار کردن در مالزی با این شرایط، کار هنری نمی شود. قبل از این که از این نوع دوبلورها دعوت کنند، از چنگیز جلیلوند، منوچهر اسماعیلی و من دعوت کردند و دیدند نمی توانند نتیجه بگیرند، به همین دلیل از دوبلورهایی که از نظر مالی و نوع کاری در سطح پایین تری بودند، دعوت کردند.

ارزش هنری و کاری شما امروزه در چه سطحی قرار دارد؟

متاسفانه ارزش های کاری ما از بین رفت و کار ما امروز بی ارزش شده است، ولی هنوز در بین مردم علاقه ای نسبت به ما هست که نمی شود با پول عوض کرد، چون با علاقه ما را دنبال می کنند. مثلا چند وقت پیش به بیمارستان رفتم، همه از من استقبال کردند و این موارد را آدم نمی تواند با پول عوض کند. جوانانی که امروز به دوبله می آیند فکر می کنند با حرف زدن جای مارلون براندو به شهرت و پول زیاد می رسند، ولی نمی داند وقتی می آیند، نه از مارلون براندو خبری هست و نه پول و نه هیچ چیز دیگر.

در کارتان چقدر بر رعایت نظم و قانون مندی تاکید دارید؟

بگذارید موضوعی در همین رابطه بگویم، چند وقت پیش یکی از من خواست که قسمتی از یک فیلم را برایش دوبله کنم. آن فرد کسی بود که اصلا در دوبله تجربه ای نداشت و با پول، خودش را مدیر دوبلاژ کرد، آن هم به دلیل این که صاحب فیلم مورد نظر بود. بلافاصله به او گفتم: تا مدیر دوبلاژ دقیق معلوم نشود، من کار نمی کنم. بسیار پا فشاری کردم که او مدیر دوبلاژی را از خود بردارد و به کسی که در این کار تجربه دارد، بدهد. بلاخره بسیار اصرار کرد که برایش کار کنم، ولی من همچنان پافشاری بر این موضوع داشتم. بعد از مدتی زنگ زد و گفت: الان مدیر دوبلاژ امیر هوشنگ زند است. من هم چون دیدم کسی حرفه ای مدیر کار است، کار را قبول کردم و برایش پروژه را به اتمام رساندم. متاسفانه بعدها دیدم عده ای از همکارانم با آن فرد که خود را به سمت مدیر دوبلاژی گذاشته، کار می کنند، من از این موضوع بسیار ناراحت شدم که چقدر تلاش کردم کار به دست کسی که تجربه ندارد، نیافتد، ولی همکارانم بدون هیچ شرطی با او همکاری کردند. البته این را هم بگویم همکارانم چون از نظر مالی در سطح پایینی هستند مجبور به همکاری با چنین افرادی می شوند، اما من سختی و مشکلات را قبول کردم که زیر بار چنین افرادی نروم.

منوچهر والی زاده، مجتبی نظری، شقایق میرزایی و علی رجبی

مشکلات شما به عنوان یک پیشکسوت در کار هنری چیست؟

در این مصاحبه با این همه مشکلات چه بگویم؟ و از همه مهمتر چه کسی به درد ما گوش می دهد، ممکن هم هست کسی گوش بدهد، ولی عملی در کار نیست. من الان حدود 16 سال است که صبح های سه شنبه، ساعت 4:30 صبح از خواب بیدار می شوم که ساعت 6 در رادیو «پیام» با شادابی برنامه اجرا کنم، ولی هنوز حقوقم همان مقداری است که قبلا می گرفتم و اصلا در این سال ها اضافه نشده است. حقوقی که من برای دوبله نقش اول یا دوم یک فیلم می گیرم، همان دستمزدی است که 16 سال پیش می گرفتم و خدا را شکر با مشکلات طی می کنم، ولی جوانانی که امروز به دوبله می آید با این تورم و مشکلات نمی توانند راحت باشند، چون می بینند اگر امروز 50 هزار تومان کار نکنند، در خرج زندگی، زن و بچه می مانند. بعد از این همه مشکلات عده ای فکر می کنند ما در اوج رفاه و آرامش هستیم و تا فیلم را نگاه می کند می گویند: این کار راحت است و کاری ندارد. همان فرد بلافاصله به دوبله می آید و مدیران و صاحبان دوبلاژ راحت تر کار به او می دهند چون می گویند، این تازه واردها کمتر دستمزد می گیرد، برای چی منوچهر ولی زاده را برای این کار بیاوریم.

هنر دوبله از نظر شغلی چگونه است؟

دوبله شغلی است که آدم نمی تواند به غیر از آن در کار دیگری مشغول باشد. به خصوص در این چند ساله که یک فیلم را صبح شروع و تا شب تمام می کنیم، در صورتی که در گذشته دوبله یک فیلم حدود 10 روز طول می کشید. متاسفانه بعضی از دوبلورهای جوان امروزه می آیند می گویند: اگر دوبله یک فیلم بیشتر از یک روز وقت ببرد، برای من صرف نمی کند. این دوبلور جوان فکر نمی کند مگر می خواهد نخود و لوبیا بخرد؟ دوبله یک کار هنری است. من با این همه تجربه باید برای کسی که نقش کوتاهی در فیلم دارد، وقت بگذارم.

در فیلم های قبل از انقلاب چه کسی جای شما صحبت می کرد؟

من برای بازی خودم در فیلم های قبل از انقلاب حرف می زدم و حتی جای محمد متوسلانی، امیر تارخ و رضا رویگری هم حرف می زدم.

جای هنرپیشه های زن معروف سینما، چه کسانی صحبت می کردند؟

جای هنرپیشه های زن معروف مثل فروزان را اول خانم پری کسمایی و بعد ها ژاله کاظمی صحبت می کردند و جای اکثر دیگر هنرپیشه های زن را دوبلورهایی مثل مینو غزنوی، زهره شکوفنده، شهلا ناظریان و... صحبت می کردند.

منوچهر والی زاده

از بحث در مورد هنر دوبله که بگذریم، لطفا از کارنامه بازیگری خودتان حرف بزنید؟

کارنامه سینمایی من از سال 1340 شروع می شود که زنده یاد تاجی احمدی، گوینده پر قدرت و آقای امینی کارگردان، مرا برای فیلمی به نام «خدا داد» دعوت کردند. آن ها در اولین تستی که از من گرفتند، مرا برای بازی در دو نقش مثبت و منفی در این فیلم قبول کردند و در این فیلم زنده یادان تاجی احمدی، غلامحسین بهمنیار و ویدا قهرمانی حضور داشتند. در حین فیلمبرداری فیلم «خدا داد» با من قرداد 7 فیلم بسته شد که در آن ها بازی کنم. بلاخره در سریال «سرکار استوار» بازی کردم و از آن به بعد هر سالی که سریال کار می کردم، دو پروژه فیلم سینمایی را هم می گرفتم. من اصولا چون در دوبله موفق تر بودم، زیاد پیگیر بازی کردن نبودم و عقیده ام بر این بود که در کار هنری نمی تواند کسی خودش را تحمیل کند، اگر وجود و هنر در کار داشته باشی تو را برای کار هنری می برند. من پیگیر این نبودم که چند تا فیلم بازی کردم، چرا کسی به من کار نمی دهد؟ من در حدود 18 فیلم سینمایی  و 3 سریال خوب بازی کردم که سریال ها به نام های «سرکار استوار»، «قصه عشق» و «تلخ و شیرین» است. در بعد از انقلاب در تلویزیون چند تله فیلم کار کردم که کارگردان آن ها، شاهد احمدلو بود.

نظرتان را در مورد بهروز وثوقی بگویید؟

با بهروز وثوقی در چند فیلم همبازی بودم که در اولین فیلمم، او نقش یک پلیس را داشت و بعد در فیلم های «فرشته ای در خانه من» و «گل گمشده» با او کار کردم. با این که چند سال در دوبله بیشتر نبود، ولی خوب کار کرد. او ذاتا هنرمند بود و وقتی فیلمی را شروع می کرد، جز به بازی در آن فیلم به هیچ چیز دیگری فکر نمی کرد. بهروز وثوقی گوهری بود که واقعا هدر رفت.

منوچهر والی زاده

در چه سال هایی بعد از انقلاب در تئاتر فعالیت داشتید؟

در سال 1358 تا سال 1362 تئاتر کار کردم و هنرمندان بسیاری مثل فرزانه تاییدی، نعمت گرجی و... با من همبازی بودند.

چرا هزینه دوبله فیلم های فارسی در قبل از انقلاب بیشتر از فیلم های خارجی بود؟

چون فیلم های فارسی فقط تصویر بود و صدا نداشت، ولی فیلم های خارجی چون صدا داشت ما در هدفون صدای هنرپیشه خارجی را گوش می کردیم و نوع گفتار او را درک می کردیم، به همین دلیل فیلم های فارسی چون هیچ صدایی نداشت، دوبله آن سخت تر و بیشتر وقت می برد.

آیا نوع دوبله و دوبله کننده بر دستمزد بازیگران فیلم های فارسی اثر داشت؟

بله، مثلا رضا بیک ایمانوردی برای بازی در فیلمی که کسی غیر از منوچهر اسماعیلی جایش دوبله می کرد 25 هزار تومان دستمزد می گرفت و وقتی منوچهر اسماعیلی آمد و آن لحن خاص (پیتر فالکی) را روی صدای بیک ایمانوردی گذاشت، قرارداد رضا بیک ایمانوردی به 120 تومان رسید و حقوق منوچهر اسماعیلی از 3 هزار تومان نزدیک به 50 هزار تومان رسید. بیک ایمانوردی از آن زمان به بعد به اوج محبوبیت بیشتری رسید. زنده یاد فردین صدای بسیار خوبی داشت، ولی چنگیز جلیلوند جایش صحبت می کرد، چون دوبله فن و تکنیکی بود که بر روی فیلم ها قرار می گرفت.

تغییرات کارهای هنری در دوبله و بازیگری از گذشته تا به امروز چگونه بوده است؟

آن زمان فردی که فقط چهره داشت به سینما می آمد و اگر صدای بدی داشت در دوبله صدایش را درست می کردند، ولی امروزه بازیگران جوان بسیاری هستند که هم خوب بازی و هم تحصیل کرده هستند. از قدیم تا به امروز نوع حرف زدن هنرپیشه ها و کار ما تغییر کرده و من سعی کردم با زمان پیش بروم و بتوانم همه جوره چه دستی و دیجیتال کار دوبله را انجام بدهم. به نظر من هر کسی وارد هر کاری می شود باید تلاش کند، امکان ندارد شما از سر سفره پدر و مادر بلند شوید و بیایید، جای مارلون براندو دوبله کنید. در کارهای امروز کم پیدا می شود کسی بتواند با مشکلات امروز دوام بیاورد و آن هم علتش این هست که جو زمانه و فکرها بسیار فرق کرده است. بلاخره امروزه این گونه است و ما باید با این جو بسازیم.

منوچهر والی زاده، مجتبی نظری، شقایق میرزایی و فرهاد لارنگی

ورود و بازی هنرمندان در سینمای امروز چگونه است؟

در بازیگری عده ای فقط با پول بازیگر شدند و عده ای هم خیلی خوب و با علم کار می کنند. در سینما هم تنها کسی که دارد به صورت تکنیکی و هالیوودی کار می کند، اصغر فرهادی است.

به تمامی کارهای هنری خودتان چه نمره ای می دهید؟

من غلط بکنم به خودم نمره بدهم (با خنده). نمره من را مردم، شنونده ها و ببینندگان در کارم به من می دهند. یعنی اگر چنانچه من شنونده و طرفدار نداشته باشم، باید بروم برای مادرم گویندگی کنم که او بگوید: صدا من خوب است. متاسفانه همین جور عده ای توسط مادرانشان به دوبله می آیند، مادرشان می گوید: پسرم صدای فلان کس را خوب تقلید می کند، او را به دوبله ببرید. اما دوبله کارش تقلید صدا نیست. چنین افرادی که به دوبله می آیند فیش حقوقی صدا و سیما را که می گیرند به جای 200 هزار توامان بابت یک فیلم، 20 هزار تومان در فیش برایشان پرینت شده است.

توصیه شما به علاقه مندان هنر چیست؟

من همیشه گفته ام اگر کسی فکر می کند استعداد دارد، برود جلوی آینه چند کلمه حرف بزند و خودش را محک بزند. اگر احساس کند که می تواند موفق باشد و در این راه علاقه و عشق دارد، بیاید و با همه مشکلات، بی پولی، خانه نشینی، بیکاری و... این هنر بسازد تا بتواند اوج بگیرد، چون غیر از این دوبلور نمی شود.

منوچهر والی زاده

منوچهر والی زاده

منوچهر والی زاده و داود رشیدی

منوچهر والی زاده

منوچهر سخایی، منوچهر وثوق و منوچهر والی زاده

منوچهر والی زاده و عزت الله مقبلی

علی رجبی، منوچهر والی زاده، مجتبی نظری و فرهاد لارنگی