نامه ای برای خانم فروزان

قدیمی ها - م. صدر: (قسمت آخر) روی میز همه جور میوه و شیرینی بود و وقتی سیامک عزیز نسکافه آوردند از لرزش دستم نمی توانستم آن را از سینی بردارم و لذا تشکر کردم و گفتم ممنون میل ندارم. دست هایم را زیر ران هایم گذاشتم تا آرام بگیرند و این صحنه ای بود که خانم فروزان متوجه آن شدند و گفتند: سیامک برایشان بگذار روی میز. هر چند که برداشتن فنجان از روی میز سخت تر از سینی بود!

در آن اطاق بزرگ (هال)، سمت چپ ایشان و روبروی من عکسی به ارتفاع حدوداً 3 متر به دیوار نصب بود که ایشان را در لباسی قرمز کم رنگ با جایزه سپاس در دستشان نشان می داد. (این جوایز دو دست را نشان می دادند که روبروی هم قرار داشتند و نشانگر تلاش دست ها در اجرای منویات صاحب آنها برای خلق اثری بود). دو پروژکتور هم این تصویر را روشن می کرد...

فروزان 

بالاخره بر خود مسلط شدم و این بار تمامی افکارم را متوجه زمان حال حاضر نمودم و کوچکترین اعمال ایشان را برای ثبت در حافظه ام تحت نظر گرفتم. ایشان بیشتر مایل بودند که من صحبت کنم و من بر عکس. پرسیدم دوست دارید شما را به چه اسمی خطاب کنم. فرمودند هر کدام که خودتان بخواهید. مانده بودم که پروین خانم بگویم، خانم خیر بخش بگویم و یا خانم فروزان؟ بالاخره به نتیجه مطلوب رسیدم و گفتم در ابتدای هر جمله شما را به اسم یکی از نام هایتان در فیلم هایتان خطاب می کنم. گفتند این که کار سختی است، گفتم به هیچ وجه و شروع کردم از ابتدا ایشان را با اسامی: مریم (ساحل انتظار)، سحر (لذت گناه)، گلی (انسانها)، سپیده (ده سایه خطرناک)، مریم (عروس دریا)، شیرین (گنج قارون)، شمسی (شمسی پهلوون)، بنفشه (دشنه)، دنیا (ناخدا)، بهجت (خاطرخواه)، پری (رقاصه شهر) و... صدا نمودم. بعد از ادای هر اسم سری تکان می دادند و همزمان با تعجب و با تبسم به زمین نگاه می کردند. پرسیدند کدام یک از فیلم های مرا بیشتر دوست دارید؟ جواب دادم همیشه بین قلندر، دشنه و ناخدا مردد بوده و هستم و هرگز نتوانستم یکی از این سه فیلم را بر دیگری ترجیح دهم. در این زمان گفتم نگاه شما به قلندر در این فیلم قبل از اینکه به اطاق... بروید همچنین نگاه شما با صورتی خون آلود به عباس که در ایوان نشسته اید در فیلم دشنه ورای بازیگری است.

و این را متخصصین و منتقدان با سواد سینما مانند دکتر کاووسی و آقای مطمئن زاده هم قبول دارند و اعتراف نموده اند، و ادامه دادم این دو صحنه را به محقق و کارگردانی که نروژی بود و در مورد سینمای قبل از 57 ایران تحقیق می کرد هم نشان دادم و او هم با خرید نسخه 35 این دو فیلم آنها را برد تا در مرکز تحقیقاتی خودشان در اسلو به نمایش بگذارد (در اینجا به عزیزانی که این دو فیلم و این دو سکانس را ندیده اند و یا دیده اند و توجه نکرده اند توصیه می کنم با دقت این سکانس ها را مشاهده نمایند). در جواب فرمودند اتفاقاً این سکانس قلندر را فقط یک بار بازی کردم و همان دفعه اول مورد قبول آقای حاتمی قرار گرفت و به نقل از ایشان گفتند بعد از این سکانس آقای حاتمی مرا به اسم فیلمی ام مخاطب قرار دادند و گفتند: عشرت عالی بود! استراحت.

زمانی که به من داده بودند یک ساعت بود ولی وقتی که به ساعتم نگاه کردم هفت و بیست دقیقه را نشان می داد. سخت ترین کار برایم خدا حافظی بود. می خواستم که سه ساعت و بیست دقیقه به عقب برگردم و مثل ترانه ای که تکرار می شود و بارها و بارها دوست داریم آن را بشنویم، مکرراً این سه ساعت و بیست دقیقه را به عقب برگردانم.

یکی از سئوالات ایشان از من این بود: از چه سنی متوجه شدید که مرا دوست دارید. گفتم از سیزده سالگی با دیدن فیلم «فرار از حقیقت» که در سینما اونیورسال آن را دیدم و ادامه دادم سر عکس های همین فیلم هم بود که نمره انضباط من 2 شد.

پرسیدند چطور؟ از دبیرستان در رفته بودی؟ نمی توانم تشریح کنم از اینکه ایشان مرا با ضمیر دوم شخص مفرد خطاب می کردند چه احساسی به من دست داده بود؟ پاسخ دادم خیر، کلاس اول دبیرستان بودم (دبیرستان البرز طهران) و در زنگ تفریح در حیاط داشتیم با دوستم به نام احمدی عکس های شما را مبادله می کردیم (زیرا در آن زمان عکس های هنرپیشه ها را در قطع دو در سه سانت به قیمت یک ریال برای هر کدام نزدیک سینماها و مخصوصاً در لاله زار و جلوی کاباره شکوفه نو می فروختند و این عکس ها اگر رنگی بودند 3 ریال می شد) که ناگهان محصلی از کلاس ششم آمد و با دیدن عکس های شما عبارت بدی به زبان آورد. دوست من هم ناگهان عکس هایش را گذاشت در جیبش و با هجوم به طرف او با آنکه جثه اش هم بسیار کوچک تر بود گلاویز شد و ظرف چند ثانیه هر دو خونین و مالین شدند که ناگهان از بلند گوی دبیرستان هر سه ما را به اسم صدا کرده و به دفتر فرا خواندند. آقای دکتر مجتهدی هم از شانس بد ما در اطاق ناظم بودند و خودشان مرا مخاطب نموده پرسیدند: صدر تو که ارشد کلاس هستی چرا گذاشتی اینها دعوا کنند و به این صورت درآیند؟ با کسب اجازه عرض کردم: آقای دکتر ما داشتیم عکس های خانم فروزان را تماشا می کردیم و کاری هم به کار کسی نداشتیم که رضازاده آمد و بی مقدمه به ایشان بد و بیراه گفت. دکتر رو به من گفتند: فروزان خواهر توست یا مادرت؟ نباید می گذاشتی آنها در گیر شوند. باز با کسب اجازه گفت: آقای دکتر اولاً خانم فروزان هم مادر من هستند و هم خواهرمن و هم همه چیز من و اگر احمدی هم با این بی شعور درگیر نمی شد من خودم میزدمش! با شنیدن این جواب دکتر نه تنها مرا از سمت ارشد بودن کلاس خلع کردند بلکه رو به ناظم گفتند: نمره انضباط این مقطع صدر دو است و تاکید کردند: دو شنیدید؟ و ناظم هم بلافاصله دفتر انضباط را باز کرد و دو مرا با خودنویس! وارد کرد و به احمدی و رضازاده هم گفت روی هم را ببوسید و بروید سر کلاس.

سرم را انداختم پائین و داشتیم می رفتیم که آقای معصوم زاده - ناظم - گفتند راستی احمدی عکس ها را هم بده، هر چه که هست. احمدی هم عکس ها را داد و راه افتادیم که برویم باز رو بمن گفت صدر تو هم بیا جیب هایت را خالی کن ببینم. که من نیز مجبور شدم همه عکس ها را که هر کدام از آنها را با خون دل پیدا کرده و خریده بودم را روی میز ایشان بگذارم. آن روز وقتی به خانه رسیدم نه شام خوردم و نه هیچ چیز دیگر و رفتم گوشه ای دنج پیدا کردم و زانوی غم به بغل با بغض تا صبح نشستم و فکر کردم که چطور با دادن پولی به آبدار چی یا نظافتچی عکس ها را دوباره به دست بیاورم. ولی خیلی زود از این فکر منصرف شدم زیرا در صورت گیر افتادن اخراج و محروم از تحصیل می شدم. از طرفی دیگر پولی هم در بساط نداشتم تا دوباره آنها را تهیه کنم. بعد خطاب به خانم فروزان گفتم من آن عکس ها را با پس انداز از پول توجیبیم که هفته ای 30 ریال بود خریده بودم. چقدر از بلیط اتوبوس زده بودم و پیاده رفته بودم، چقدر فیلم های شما را برای ارازنتر بودن پول بلیط در سینماهای لاله زار و در ردیف اول که ارزانترین بلیط بود را دیده بودم و چقدر صرفه جویی کرده بودم و دو ماه بود که از بوفه دبیرستان چیزی نخریده بودم.

ادامه دادم: ولی بعد از اعلام لیست قبول شدگان در اوایل تیر ماه همین آقای معصوم زاده مرا به دفتر خواستند و گفتند صدر حالا که نمرات و معدلت خوب شده بیا، بیا عکس هایت را بگیر ولی دیگر آنها را به دبیرستان نیاور. قول می دهی؟ من هم با گفتن آقا ممنونم، قول می دهم و با اشکی که در چشمانم جمع شده بود تا اول مهر از ایشان

خدا حافظی کردم.

فروزان 

خانم فروزان بعد از اینکه خوب به این ماجرا گوش کردند بلند شدند و رفتند به اطاق روبرو و بعد از ده دقیقه ای بازگشتند، با یک پوستر اصل از فیلم «خداحافظ کوچولو» و عکس دیگری از خودشان با قطع کارت پستالی، هر دو امضاء شده و ضمن ارائه آنها به من با خنده ای بر لب گفتند این هم کادو تو برای جبران نمره دو انضباطت و ماجرایی که گفتی.

نسکافه یخ کرده بود و پیش دستی ها خالی به همان صورتی که بود و جعبه شیرینی خشکی که از قبل روی میز بود و جع به شیرینی تری که برده بودم دست نخورده باقی مانده بودند. می دانستم که به احتمال زیاد این آخرین باری است که خانم فروزان را می بینم. بلند شدم و نگاهی عمیق، آرام و سیصد و شصت درجه ای به اطرافم انداختم. پرسیدند: چکار داری می کنی؟ نگاهی مستقیم به چشمان ایشان انداختم و با تأسف گفتم: دارم خاطره می چینم، برای لحظاتی که به آنها احتیاج خواهم داشت و بی اختیار اشک از چشمانم جاری شد و بغض گلویم را فشرد. به زمین چشم دوختم و منتظر بودم راه حنجره ام باز شود تا بتوانم خدا حافظی کنم. ولی هر ثانیه ای که می گذشت بیشتر مطمئن می شدم که حالم رو به بدتر شدن می رود.

موقعیت سنجی و درک بالای خانم فروزان بدادم رسید و ایشان که دقیقاً حال و روز مرا دریافته بودند به طرف من آمدند و گفتند: این دیدار برای من هم قشنگ بود و (مکث) و (نگاه مستقیم به من) و باز گفتند: برای من هم افتخاری است که شخصی مثل تو جزء دوستداران من است. دست ایشان را بوسیدم و دیدم که قطرات اشکم روی دستشان ریخت. با صدای بلند سیامک عزیز را صدا کردند و گفتند آقای صدر را راهنمایی کن. در تمام مسیر از ساختمان تا درب حیاط نتوانستم کلمه ای با سیامک عزیز حرف بزنم و حتی موقع خداحافظی هم فقط با سر با او وداع کردم.

خودم را به زور تا ماشین رساندم. دستم بوی عطر خانم فروزان را می داد و از این که این رایحه بالاخره تمام خواهد شد، غمگین بودم. آن دست را تا چند روز نشستم زیرا نشانی از آن تصویر جادویی و بهشتی داشت. تصویری که حاکی از زیباترین لحظات همه عمرم بود.

خانم فروزان با درود به شما. در وحله اول مرا ببخشید که بخشی از دیدار با شما که جنبه خصوصی داشت را در یک مجله اینترنتی همگانی قرار دادم. دلیل این کار ارزشی است که می دانم دوستداران شما برای آن قائل خواهند شد. دوماً روی سخنم با شماست که حتی اگر به احتمال ضعیف موفق به خواندن این نوشتار در قدیمی ها نشدید متن کامل آن را توسط پیکی مطمئن برایتان خواهم فرستاد زیرا بسیار برایم مهم است که شما آن را بخوانید. و سوم اینکه خانم فروزان عزیز آیا هرگز تصور کرده اید که با ندیدن شما و با بی خبر بودن از شما چه بر سر علاقه مندان شما آمده و می آید. آیا التماس های من و میلیون ها مثل من را نشینده اید و ندیده اید و به شما نگفته اند؟ آیا می دانید در این دوره 35 ساله چقدر آدم ها در آروزی یک بار دیدن دوباره شما از این دنیا رفته اند. خانم فروزان من باور نمی کنم حتی یک نفر از دوستداران شما توانسته باشد در طول تمام این سال ها زن دیگری را جایگزین شما کرده باشد.

خانم فروزان حتی یک لحظه فکر نفرمائید ما شما را فراموش کرده ایم. عجیب نیست که شما حتی در بین نسل های جوان هم که لذت دیدن شما روی پرده نقره ای را تجربه نکرده اند، باز طرفداران زیادی دارید. می دانید چرا زیرا این شمائید که تکرار ناشدنی هستید. در غیر این صورت تقاضا و تشنگی برای شنیدن خبری از شما این همه در شبکه های بین المللی فارسی زبان تکرار و تکرار و تکرار نمی شد.

خانم فروزان می دانم تحمل پیری سخت و دشوار و در برخی موارد غیر قابل تحمل است و بسیار سراغ داریم از بازیگران نامدار سینمای جهان که به همین دلیل یا مستقیم راه مرگ و خودکشی را انتخاب کرده اند و یا با توسل به الکل و دیگر اعتیادات به مقصود و مقصد خود رسیده اند. تحمل پیری حتی برای آدم های معمولی هم دشوار است چه برسد برای شما. برای همین هم هست که ستارگان جهانی از بدو پیدایش تئاتر و سینما با صرف هزینه های سرسام آور متوسل به انواع داروها و اعمال جراحی شده و می شوند تا حداقل در ظاهر خود را چند سالی جوانتر کنند. ولی من و بسیاری مانند من معتقدیم: وقتی من فروزان را دوست دارم جوانی و پیری و هر آنچه که مربوط به او باشد را دوست دارم حتی اگر عکس کوچکی از او روی کاغذی کاهی مربوط به 52 سال قبل باشد. یا خاطره ای از صحنه فیمبرداری او از «پریزاد» در گوشه ای از اصفهان.

خانم فروزان می دانم که در طول این سال ها خیلی ها تهمت های ناروا بشما زده اند و یا عکس های مختلف را با نام شما در معرض دید همگان قرار داده اند و خیلی بدی ها و نابسامانی های دیگر بر شما روا داشته اند. ولی تقصیر ما چی ست؟ ما که تا آخرین فیلم شما «دایره مینا» را به شوق دیدن شما بارها بجای سینما در خانه هایمان دیدیم و مثل «انسان ها» به شما و بازی شما عشق ورزیدیم. می دانید من اولین پولی را که از درآمد ناچیز دانش آموزیم کنار می گذاشتم، پول بلیط برای دیدن فیلم شما بود. خانم فروزان همانطور که شما بسیار و بسیار گردن همه ما حق دارید که اجازه دادید زیبایی و بازیگری شما را ببینیم، ما هم گردن شما حق داریم زیرا جوانی و عمر و هر آنچه که از احساس و عشق و تمنا و زندگی داشتیم را برای شما گذاشته ایم . می دانید من به تنهایی چند نفر را می شناسم که بخاطر شما ازدواج نکردند زیرا در هیچ زنی یارای برابری با شما را نمی دیدند. حال درست یا غلط. آیا لااقل برای آنها در این سنین پیری و نا امیدی شان وظیفه ای برخود نمی بینید؟

ما از شما نه عکس می خواهیم و نه تصویر فقط چند جمله با صدای خودتان که بدانیم هنوز آن بت افسانه ای سینمای ایران قلبی دارد به زیبایی صورتش. زیبایی شما هرگز از صفحه روزگار، سینمای ایران و... قلوب ما زدوده نخواهد شد.

ارادتمند شما

م.صدر

92/08/2