انتشار «سفر میمنت» احمد شاملو پس از ۲۳ سال

رادیو زمانه: کتاب «روزنامه سفر میمنت اثر ایالات متفرقه امریغ» نوشته احمد شاملو، شاعر سرشناس ایرانی پس از ۲۳ سال منتشر شد. این کتاب را انتشارات مازیار در ۱۳۶ صفحه و در ۳۳۰۰ نسخه منتشر کرده است.

احمد شاملو نخستین بار در فروردین ماه ۱۳۶۹ خبر داد که در حال نوشتن کتاب «سفر میمنت» است. در آن زمان احمد شاملو به دعوت «مرکز پژوهش و تحلیل مسائل ایران سیرا (CIRA)» به آمریکا سفر کرده بود. او در یکی از سخنرانی هایش در جمع ایرانیان مهاجر و تبعیدی گفت: «این روزها سرگرم نوشتن سفرنامه ای هستم در مایه های طنز. البته این یک سفرنامه شخصی نیست، بلکه از زبان یک پادشاه فرضی احتمالاً از «طایفه منحوس» قاجاریه روایت می شود تا برخورد دوگونه فرهنگ یا برداشت اجتماعی برجسته تر جلوه کند.

مراد شاملو از «دو گونه فرهنگ یا برداشت اجتماعی» رویارویی فرهنگ فارسی زبانان مهاجر با فرهنگ کشور میزبان بود که در آن زمان از سویه های طنزآمیز بی بهره نمانده بود. احمد شاملو در «کتاب میمنت» این سویه های طنزآمیز را برجسته می کند و جلوی چشم خواننده می گذارد.

ناصرالدین شاه قاجار دستی توانا در سفرنامه نویسی داشت. سفرنامه عتبات و سفرنامه او به مازندران و خراسان و همچنین سفرنامه هایش به فرنگ در تاریخ ادبیات ایران به عنوان آثاری ماندگار در سفرنامه نویسی ثبت شده اند. سفرنامه اول و دوم این پادشاه قاجار به فرنگ به خط خودش و سفرنامه سوم او به خط برخی ملازمانش مانند فخرالدوله و ابوالقاسم خان ناصرالملک و ابوالحسن خان فخرالملک نوشته شده است.

احمد شاملو «کتاب میمنت» اش را بر گرته این سنت قجری، این بار با زبانی طنزآمیز و پرریشخند نوشته است.

«کتاب میمنت» در چندین فصل تنظیم شده است: «گزارش روز به روز»، «ذکر معموه مشهوره برقلی»، «الله صفا»، «در وجه تسمیه ولایت قالی فورنیا»، «تکمله در شکایت از کج تابی روزگار غدار»، «پاره ای افاضات تاریخی که حتماً یادمان باشد بدهیم به آب طلا بنویسند»، «فصل اندر باب اینکه جواب های هوی است»، «تفضل الهی شاخ و دم ندارد»، «زبان سعدی علیه الرحمه داشت از دست می رفت که بحمدالله…»، «به قبر پدرش خندیده که گفته شاهنامه آخرش خوش است» و «اوضاع مملکت قاراشمیش است».

انتشار سفرنامه احمد شاملو پس از ۲۳ سال ممکن است این تصور را به وجود بیاورد که هنوز هم ایرانیان مهاجر و تبعیدی با زبان و فرهنگشان بیگانه اند. در سال های گذشته رسانه های وابسته همواره از «بحران هویت اپوزیسیون خارج نشین و فرزندان آنان» سخن در میان آورده اند.

احمد شاملو در سال ۱۳۷۹ چشم بر جهان ما فروبست. او در سال ۱۳۲۶ نخستین دفتر شعرش را تحت عنوان «آهنگ های فراموش شده» منتشر کرد و ۱۰ سال بعد با انتشار مجموعه «هوای تازه» شعر سپید را بنیان گذاشت.

در سال ۱۳۸۵ سنگ قبر این شاعر نام آور را تخریب کردند. عده زیادی از شاعران و نویسندگان در اعتراض به تخریب سنگ قبر شاملو در بیانیه ای که انتشار دادند نوشتند: این تکه سنگی در بیابان نیست که می شکند، امروز و فردای اندیشه های ماست که خش برمی دارد. نگذاریم بشکند، نگذاریم.

احمد شاملو در سال های گذشته جزو نویسندگان و شاعران ممنوع از قلم بود. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، قرار بود در تعامل و گفت و گوی وزارت ارشاد و وزارت اطلاعات نویسنده ای ممنوع از قلم نباشد. اما پس از انتشار کتابی درباره اسماعیل خویی، رمانی از رضا براهنی و مجموعه شعری از یدالله رویایی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد تحت فشار محافل امنیتی و رسانه های وابسته به آنان قرار گرفت.