هوشنگ کامکار اثری در سه موومان به احترام احمد پژمان ساخت

فراگیری موسیقی از زمان کودکی آن هم در سنندج و ادامه دادنش در کنسرواتوار سانتاچی چیلیای رم و دانشگاه سانفرانسیسکو، حتما جهان بینی خاصی را پدید می آورد.

کسی که از کودکی با موسیقی بومی و اصیل آشنا شود و بعد برود کنترپوان و فوگ بخواند، لابد آدم متفاوتی در موسیقی می شود با نگرش های خاصِ خودش. به همین خاطر است که «هوشنگ کامکار» کتاب «کنترپوان» می نویسد و از آن طرف سرپرستی گروه خانوادگی اشان را به عهده دارد که همچنان اصرار دارند یک نیمهٔ کنسرتشان - در هر کجای جهان که باشد - را به موسیقی کردی اختصاص دهند.

کامکارها از معدود گروه های موسیقی هستند که سال هاست به حیاتشان ادامه می دهند، راز این ماندگاری البته در خانوادگی بودنشان هم هست. در اینکه چند برادر و خواهر و فرزندانش، همچنان هر شنبه جمع می شوند در آموزشگاه خانوادگی اشان و تمرین می کنند. با همهٔ این ها، هر کدام از «کامکار» ها فعالیت های شخصی اشان را هم دارند و در این میان سرپرست گروه - هوشنگ کامکار - شاید بیش از دیگران. او همین چند ماه قبل، آلبوم «کوچ بنفشه ها» را منتشر کرد و دو آلبوم هم آماده انتشار دارد: یکی از آن ها به احترام استادش «احمد پژمان».

هوشنگ کامکار در خصوص این اثر چنین توضیح می دهد: شاید همه بدانند که من ارادت خاصی به استاد پژمان دارم و در دانشکدهٔ هنرهای زیبا، شاگردشان بودم. ایشان حق بسیار زیادی به گردن موسیقی ملی ایران و آهنگسازان بسیاری از جمله من دارند. در کنار آنکه استادی بسیار شریف و حرفه ای است، از چهره های بزرگ موسیقی ایران به شمار می رود و به همین خاطر من فکر کردم کاری به احترام ایشان انجام دهم، استاد پژمان علاقهٔ ویژه ای به ارکستر زهی و همچنین موسیقی فولکلوریکِ ایران دارد؛ بر همین اساس از حدود یک سال قبل، اثری را در سه موومان با بهره گیری از ملودی های کردی و ایرانی و به پاس احترام به ایشان نوشتم.

این اثر «سه قطعه برای ارکستر زهی» است و حالا مدتی است به اتمام رسیده است و هم اکنون طراحی جلد آن در حال انجام است؛ کامکار اما حساسیت ویژه ای به این اثر دارد، برای همین است که می گوید: در این اثر سعی کردم تمام آن چیزی را که در زمینهٔ تکنیک های موسیقی در این سال ها فرا گرفته ام، ارایه دهم. این اثر دارای بافت ملودیک و هارمونیکِ جدیدی است و در آن از موسیقی های تنال و آتنال استفاده کرده ام. حالا که کار به اتمام رسیده، از نتیجه اش راضی هستم و خود ایشان هم که ورژنی از آن را شنیدند، استقبال کردند.

آنطور که «کامکار» توضیح می دهد در سه موومان این اثر، از موسیقی های مدرن و معاصر و تکنیک های آتنال و همچنین هارمونی های دیسونانس و جدیدی بهره گرفته است: موسیقی این اثر بدون کلام است و در موسیقی های بدون کلام، آهنگساز آزادی بسیاری برای استفاده از تکنیک های جهانی و موسیقی معاصر دارد؛ آزادی ای که آهنگسازی که در اثرش از شعر و آواز استفاده می کند، محروم است. به هر حال این اثر، این امکان را به من داد تا آزادانه از هر تکنیکی که می خواهم استفاده کنم.

اثر در ایران ضبط شده است، مثل تمام کارهای قبلی این آهنگساز و او دلیل خودش را هم برای این ماجرا دارد: تمام این اثر را نوازندگان پرقدرت و شایستهٔ ایرانی انجام داده اند؛ خیلی از همکارانم ترجیح می دهند آثارشان را با ارکسترهای خارجی ضبط کنند؛   اما من فکر می کنم در ایران نوازندگان بسیار خوبی داریم که از عهدهٔ اجرای هر اثری بر می آیند.

به گزارش سایت موسیقی ما، این اثر قرار است توسط شرکت «راوی آذر کیمیا» منتشر شود؛ هوشنگ کامکار در این باره می گوید برای تولیدکنندگانی که تصمیم به انتشار اثاری با مخاطبان خاص می گیرند، احترام بسیاری قایل است: «اینکه شرکتی اثری را که چندان هم برای عموم مردم ساخته نشده را تولید می کند، کار بسیار ارزشمندی است و امیدوارم که تولیدکنندگان دیگر هم در این زمینه فعالیت هایی را انجام دهند.» این اثر اما تمام کارهایی نیست که «هوشنگ کامکار» این روز ها در دست دارد. آلبوم «در کوچه های چوارباخ» او نیز آمادهٔ انتشار است: «این اثر تقریبا به اتمام رسیده و ما مشغول میکس و مسترینگ آن هستیم. برادرم - پشنگ - به تازگی شرکتی را تاسیس کرده است و من در نظر دارم این اثر را توسط این شرکت منتشر کنم.» در کوچه های چُوارباخ» یا همان «چهار باغ» آلبومی است با فضای چهار کنسرتو و ارکس تر. بخش اول این اثر، قطعه ای است برای «کنسرتویِ عود و ارکس تر» نوشته و تنظیم ارسلان کامکار، در بخش های دیگر کنسرتوی «کمانچه و ارکستر » و «سنتور و ارکس تر» نوشته و تنظیم هوشنگ کامکار و در پایان قطعه ای با نام «دستار به دستان» که در آن سولونوازهای عود، کمانچه و سنتور از سه موومان آغازین، به هم پیوسته و با همراهی ارکستر سمفونیک، اجرا شده است.

سرپرست گروه موسیقی «کامکار» ها همچنین چندی قبل آلبوم «کوچ بنفشه ها» را با صدای «حمیدرضا نوربخش» منتشر کرده بود. اثری برای بزرگداشت و ستایش «محمدرضا شفیعی کدکنی» و از همین روی تمامی قطعاتش از اشعار این شاعر بهره گرفته بود، اتفاقی که پیش از این کامکار دربارهٔ آن توضیح داده بود: من از دوران جوانی با اشعار این شاعر زندگی کرده و از علاقه مندان او بوده ام، به خصوص «در کوچه باغ های نیشابور» او را بسیار دوست داشتم و در تمام مجالس و محافل آن زمان می خواندم، به همین خاطر سال ها در فکر ساخت اثری با اشعار او بودم که هم اکنون این اتفاق رخ داده است.

«کوچ بنفشه ها» مجموعه ای است شامل ده قطعه برای ارکستر سمفونیک و کُر، ضمن آنکه «صبا کامکار» به عنوان همخوان در این اثر حضور دارد و اعضای گروه کامکار ها نیز سازهای ایرانی آن را نواخته اند. این اثر از قطعاتی چون «آرایش خورشید»، «چه بگویم»، «دریا»، «حلاج»، «کوچ بنفشه ها»، «پردگیان»، «پاسخ»، «رباعی»، «سوکنامه» و «در کوچه باغ های نیشابور» تشکیل شده است و جزو معدود آثار ساخته شده توسط یکی از اعضای گروه کامکار ها به حساب می آید که هیچ قطعه ای کردی در آن نیامده است. هوشنگ کامکار در این خصوص توضیح می دهد: استفاده از موسیقی کردی با این اشعار هماهنگی نداشت؛ در واقع زمانی می توان ملودی ای به کار ببرید که با موضوع هماهنگی  داشته باشد و ملودی های کردی، چنین امکانی در اختیار من نمی گذاشتند، به خصوص آنکه در این اثر سعی کردم هماهنگی میان موسیقی و تصاویر شعری و موضوع در بالا ترین حد خود وجود داشته باشد و موسیقی به شکلی تمام و کمال بیاگر فضای کار باشد.