علی محمد افغانی نویسنده نامدار ایرانی یازدهم
دی ماه ۱۳۰۳ در شهر کرمانشاه به دنیا آمد. پدرش حسینقلی در بحبوحه دوره مشروطه به کرمانشاه
رفت و در همان جا مستقر شد.
علی محمد افغانی در مورد خانواده اش چنین می گوید:
پدرم در اصفهان با کسی که سرباز ارتش سالارالدوله بود، اختلاف پیدا کرد. او گزارش داد
که پدرم به سمت او تیراندازی کرده، می خواستند پدرم را بگیرند. پدربزرگم به پدرم گفت
که مدتی از اصفهان برو سمت کربلا، پدرم به همراه پسر عمویش راهی عتبات شدند و بعد برگشتند
کرمانشاه. پسر عموی پدرم در آن جا ازدواج کرد و ماندگار شدند. بعد هم پدرم با مادرم
که اصفهانی بود ازدواج کرد و دیگر ماندند در کرمانشاه. در واقع «بافته های رنج من»
حکایت همین ها هست.
«شوهر آهو خانم» نخستین اثر علی محمد افغانی محسوب
می شود که با استقبال کم نطیری در بازار کتاب ایران مواجه شد. انتشار این کتاب پر برگ
در سال ۱۳۴۰ حادثه ای ناب در بازار کتاب ایران و همین طور ادبیات داستانی ایران است.
افغانی این کتاب را در سال های زندان یعنی بین سال های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۸ نوشته است.
بعد که وارد دانشکده افسرى شدم در فعالیت هاى حزبى
علیه شاه شرکت نموده و به دوستم حسن پیروزى که در کرمانشاه بود و بعدها به زندان افتاد
نامه اى نوشتم و چون او در فعالیت هاى حزبى بود مشوق من شد و من به حزب توده گرویدم.
برایم همواره این نکته مبهم بود که آیا خدمتى که یک نویسنده مى کند در حد مبارزات سیاسى
هست؟ و لذا بعد از بازگشت به ایران و رفتن به زندان شوق نویسندگى در من بالا گرفت و
دست نوشته های شوهر آهو خانم محصول همان دوره است.
شوهر آهو خانم را نخستین رمان واقعی به زبان فارسی
دانسته اند.
علی محمد افغانی در مورد جذب شدنش به ادبیات و
رمان این گونه می گوید: همواره دو دسته وارد حوزه ادبیات مى شوند. یکى هست که ذوق و
استعدادش را دارد ولى تجربه خاصى ندارد و دیگر که تجربیات مختلف در زمان ها و مقاطع
مختلف بر زندگی اش تأثیرگذار بوده است. من در زمره گروه دوم بودم و کتابها چنین تأثیرى
را بر من نهاده اند و این نداى درونى همواره با من بود. سال هاى ۱۳۲۴ – ۱۳۲۵ سال هاى
پرخروشى بود و ما از دوره رضاشاه بیرون آمده بودیم و روشنفکران آزادى بیان پیدا کرده
بودند و تصمیم گرفتیم که در همان زمان مثل دوران انقلاب، که مردم از زیر یوغ دیکتاتورى
آزاد شدند، خودسازى کنیم. در آن دوران کتاب هاى صادق هدایت مرا جذب مى کرد. اما فقط
صادق هدایت نبود، آثار چوبک و جمال زاده نیز برایم جذاب بودند و از آثار غربى هم کتب
خوشه هاى خشم، جاده هاى تنباکو و… که از مشکلات طبقاتى صحبت مى کردند، برایم جذابیت
داشت.
افغانی پس از رهایی از زندان این کتاب را با هزینه
ی شخصی خود منتشر می کند از این رو که ناشری حاضر نمی شود کتاب داستان بلندی را از
نویسنده ای گم نام منتشر کند. این داستان در سال ۱۳۱۳ و در شهر کرمانشاه، زادگاه نویسنده
رخ می دهد و سرگذشت زندگی مصیبت بار زنان در لایه های پایینی اجتماع است و در این داستان
چند همسری به شدت مورد نکوهش قرار می گیرد.
نجف دریابندری هم پیش از زندان رفتن افغانی و هم
پس از آن او را می شناسد. او درباره ی شوهر آهو خانم می گوید: این داستان (شوهر اهو
خانم) زندگی مردم عادی اجتماع ما تراژدی عمیقی پدید آورده و صحنه هائی را پرداخته که
انسان را به یاد آثار انوره دو بالزاک و لئون تولستوی می اندازد.
سیروس پرهام در مجلهی راهنمای کتاب می نویسد: بی
هیچ گمان بزرگ ترین رمان زبان فارسی خلق شده و تواناترین داستان نویس ایرانی، درست
همان زمان که انتظارش می رفت پا به میدان نهاده است.
محمد علی اسلامی ندوشن در مجله یغما نوشت: انتشار
شوهر آهو خانم نشان داد که به رغم سمومی که در هوا پراکنده است، هنوز ایران می تواند
درست در لحظه ای که انتظار می رود شگفتی هایی از آستین بیرون آورد.
علی محمد افغانی پس از گذراندن دوره دبیرستان در
شهر زادگاه خود به تهران می آید و وارد دانش کده افسری می شود. از آن جا که افغانی
دانش جوی ممتازی بود با استفاده از بورس تحصیلی به آمریکا می رود و در آمریکا بود که
با رمان و ادبیات آشنا می شود. در سال ۱۳۳۳ و هنگام بازگشت از آمریکا، به اتهام عضویت
در حزب توده بازداشت می شود و مدت ۴ سال را در زندان قصر به سر می برد. و در همین دوران
است که نوشتن شوهر آهو خانم را آغاز می کند. همان طور که گفته شد موضوع داستان زنان
ایران هستند. این رمان هفت سال از زندگی یک خانواده را به تصویر می کشد که در آن «سید
میران» با همسرش آهو و میهمان همسر دومش هما آغاز می شود. این رمان در سال ۱۳۴۰ از
سوی «انجمن کتاب ایران» به عنوان رمان برگزیده انتخاب شد.
علی محمد افغانی پس از آزادی از زندان در یک شرکت
ژاپنی استخدام می شود. در این دوره کتاب «شادکامان دره قره سو» را می نویسد که از این
داستان استقبال چندانی نشد. افغانی ده سال چیزی ننوشت.
از علی محمد افغانی آثار بسیاری منتشر شده است
اما هیچ کدام از حیث اقبال عمومی به پای شوهر آهو خانم نرسید. آثاری که از افغانی منتشر
شده است چنین است:
شوهر آهو خانم در سال ۱۳۴۰
شادکامان دره قره سو در سال ۱۳۴۴
سیندخت در سال ۱۳۶۶
شلغم میوهٔ بهشته در سال ۱۳۵۵
یافته های رنج در سال۱۳۶۱
بوته زار
محکوم به اعدام در سال ۱۳۷۰
دکتر بکتاش در سال ۱۳۶۴
همسفرها در سال ۱۳۶۴
دختر دایی پروین
صوفی صحنه، دزد کنگاور
دنیای پدران و دنیای فرزندان
خداحافظ دخت‍رم
پیمان، بی یاد تو هرگز (خاطرات زندان)
تراژدی نادرشاه (به زبان انگلیسی)
سنگی بر روی بافه
و …
در سال ۱۳۷۵ بر اساس رمان «یافته های رنج» سریالی
در شبکه ی یک سیمای جمهوری اسلامی ساخته شد اما هیچ گاه اجازه ی نمایش نیافت. این فیلم
را مجید بهشتی کارگردان و تهیه کننده ساخته بود.
بر اساس رمان «شوهر آهو خانم» نیز فیلمی ساخته
می شود (پیش از انقلاب) که فیلم مورد پذیرش و دلخواه افغانی درنمی آید. حتا در مصاحبه
ای که علی محمد افغانی با هوشنگ اعلم داشته این نارضایتی را بیان می کند.
آن فیلم که ساخته شد من وکیل گرفتم و شکایت کردم
بنا بود داوود ملاپور فیلم را تحت نظر من بسازد ولی اولین باری که من رفتم سر فیلمبرداری
دیدم کار آن طور که باید نیست...
فیلم یک سالی بابت شکایت من توقیف بود بعد ملاپور
رفت اسکویی و آشتیانی (دبیر سندیکای فیلم سازان) را دید و این ها آمدند و میانجی شدند
و من هم بالاخره رضایت دادم. وزارت فرهنگ و هنر گفته بود که با ادامه ی این توقیف سر
و صدا ایجاد می شود، قانوناً هم که نمی توانید بدون اجازه افغانی اکران کنید بروید
و رضایتش را بگیرید. یک روز عصر آمدند و آن قدر گفتند که بالاخره من رضایت دادم.
علی محمد افغانی در آمریکا ساکن است. هنوز می نویسد.به
فارسی و انگلیسی. به انگلیسی شعر می گوید.
او در گفتگوی مورد اشاره می گوید: چند داستان کوتاه
نوشته ام، یک کتاب درباره ی جنگ ایران و عراق به انگلیسی نوشته ام به اسم «ماه بر فراز
جبهه»، یک داستان دیگر هم هست با نام «دنیای پدران دنیای فرزندان» که دباره ی تفاوت
این دو جهان است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر