ناگفته های ابراهیم گلستان از حمید سمندریان

امروز 22 تیر ماه سالروز درگذشت حمید سمندریان است؛ هنرمندی که بعد از عبدالحسین نوشین از او به عنوان پدر تئاتر ایران یاد می شود.

به گزارش ایسنا، اسفند ماه سال 88 برای این هنرمند مراسم بزرگداشتی در تماشاخانه «ایرانشهر» برپا شد و یکی از سالن های این مجموعه به نام حمید سمندریان نامگذاری شد.

ابراهیم گلستان داستان نویس و فیلم ساز هم یکی از هنرمندانی بود که به درخواست برگزار کنندگان، نوشتاری برای بزرگداشت حمید سمندریان نوشت که به مناسبت دومین سالروز درگذشت این هنرمند به بازنشر بخشی از آن می پردازیم که در بولتن بزرگداشت این هنرمند منتشر شده بود.

گلستان با بیان اینکه «حمید سمندریان نفس تازه ای بود که نیم قرنی پیش در تئاتر ایران دمیده شد...» در بخش دیگری از این یادداشت آورده است:«من نزدیک پنجاه سال پیش با او آشنا شدم. از این آشنایی بسیار بسیار شادم هر چند بیش از سی سال هم هست که او را نه دیده ام و نه با او مکاتبه ای داشته ام. و از این ندیدن و نداشتن بسیار بسیار دریغ دارم. من آشنایی با او را مدیون محبت و لطف پری صابری هستم که همکار مبتکر و موثر و راه گشا و بسیار کوشای او بود. پری هم تازه از اقامت دراز، و رشدی دقیق و مطلوب و سرشار در اروپا، برگشته بود به ایران. دوستی و حرمت فراوان من به پدر و مادرش که به سال های بیست برمی گشت مایه آشنایی من با پری در سال های چهل شد. پری به من پیشنهاد کرد که با حمید یک گروه تئاتر راه بیاندازیم. چنین کردیم، و گروه پازارگاد برپا شد.

حمید سمندریان

اما هرگز نشد که من در این گروه کاری کنم جز چیزهای بسیار جزئی، بسیار حاشیه ای. ولی این امکان برای من فراهم شد که شاهد کوشش های این دو باشم. و این غنیمت بود. آنجا میدیدم، و بسیار وابستگی پیدا می کردم به کار آن ها و نحوه برخوردشان به کارشان، به متن نمایشنامه هاشان، به روی صحنه آورد هاشان، به رفتارشان با همکارهاشان و بازیکنانشان. روی آن ها، و اینجا در کار سمندریان با آنچه مطلوب من بود مطلقا برابر و همسان بود. شاید این بود که دلبستگی من به کار آن دو را می افزود. روش سمندریان دور بود از روند تقلید و تکرار سطحی نظرهایی که بیشتر اسمشان برده می شد تا بکار بردن رسمشان، تا ماهیت و اصول عملی شان.

روی پری و سمندریان با همکارانشان برای راضی کردن حس خودپسندی نبود. روش بی ادعا، رفیقانه، و خودمانی بود با بازیگرهایی که دستچین کرده بودند. این هر دو، همچنین، با جرأت سدشکنانه ای نمایشنامه انتخاب می کردند و روی صحنه می آوردند آنچه در اروپا به تازگی دیده و شنیده و خوانده شده بود رواج زنده و نو، رواج فهمیده و سنجیده میگرفت. کار، جنبی و فرعی نبود. کار، خودِ کار بود. جدی بود. تمام وقت بود. با اصرار و پشتکار بود. کامیاب می شد. کامیاب بود. ماندگار می شد. سبب گشایش راه هایی دیگر شد که همه برتر بودند از آنچه پیشتر از آنان بود. همه متکی به اراده و فهم و کوشش دست اندرکارانشان بود. حتی کسانی که در کنه و تنگنای اداری دستگاه های پرادعای بی مایه دولتی بودند میکوشیدند از زیر سلطه ملعون اداری و وزیری که برشان تحمیل شده بود به درخشندگی در آیند. بنویسند و بر صحنه آورند و بازی کنند به درخشندگی، به فردیت، به راه گشایی. نصیریان بدین گونه بود. بهمن محصص با قدرت فراوانش بدینگونه بود. بیژن مفید بدینگونه درآمد.

تا اینکه این قدرت های خلاقه بر دستگاه پرمدعای خالی از جان دولتی فایق آمدند. کارگاه نمایش که دولتی شروع شد، شد کارگاه خلاقیت مغتنم نعلبندیان و خلج به اداره بیژن صفاری و آربی آوانسیان. و کارگاه مستقل که پرویز صیاد شروع کرد تا تالار مستقل خود را ساخت. و چیزی که برق آرزویی در چشمی بود شد تئاتر مدرن و آزاده. دیگر همین. تا بعد.