به مناسبت سالروز درگذشت حسین صبا / نخستین نوازنده سنتور که به خط نت آشنایی داشت

امروز هجدهم اردیبهشت سال روز در گذشت حسین صبا است تنها نوازنده سنتور که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان خود فرا گرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتور به غیر از ابوالحسن صبا بود که در آن دوره به خط نت آشنایی داشت.

به گزارش هنرآنلاین، حسین صبا در سال 1303 و در تهران متولد شد؛ وی فرزند میرزا حسین خان صبا ملقب به کمال السلطان و بنیانگذار روزنامه ستاره ایران بود. حسین صبا از سنین نوجوانی موسیقی را شروع کرد و از محضر دو استاد استفاده کرد؛ به طور محدود، استاد حبیب سماعی که برجسته ترین نوازنده سنتور آن دوره و سپس به صورت طولانی تر از محضر استاد ابوالحسن صبا استفاده کرد و در پیانو هم شاگرد استاد اصلانیان بود.

مرحوم صبا در پیانو هم به اندازه سنتور مهارت داشت و بسیار مورد تحسین بود؛ ولی به علت شخصیت ماخوذ به حیایی که داشت تا اواخر دهه 1320 که روح الله خالقی وی را در برنامه رادیو معرفی کرد با جامعه موسیقی آن زمان حشر و نشری نداشت؛ در آن برنامه رادیویی صبا به تکنوازی سنتور پرداخت و از آن پس شناخته شد.

در سال 1328 بعد از انحلال انجمن موسیقی ملی، روح الله خالقی هنرستان موسیقی ملی را تاسیس و برای تدریس سنتور از حسین صبا دعوت کرد؛ زیرا در آن زمان تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان فراگرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتوری بود که غیر از ابوالحسن صبا به خط نت آشنایی داشت.

بعد از فوت حبیب سماعی، تنها چند شاگرد از او باقی مانده بودند که آن ها فعالیت های حرفه ای موسیقی انجام نمی دادند؛ در واقع، سنتور در حال از بین رفتن بود و با کوشش صبا مقداری از مطالب و تکنیک های حبیب سماعی حفظ و ثبت می شود؛ در واقع حسین صبا واسط دو نسل حبیب سماعی و فرامرز پایور می باشد.

از حسین صبا نوارهای زیادی ضبط نشده است و تنها نوارهایی است که دوستان ایشان در محافل خصوصی ضبط کرده اند؛ البته حدود 45 یا 46 سال بعد از فوت وی، در آلبومی به نام صد سال سنتور، قطعه ای در دستگاه سرگاه از او منتشر شد و جامعه موسیقی ایران برای اولین بار صدای سنتور حسین صبا را شنید که البته این قطعه را در دوره بیماری نواخته بود.

حسین صبا دارای تکنیک قوی و محکمی بود و از هر نظر تسلط زیادی روی ساز داشت و به گوشه ها کاملا مسلط بود؛ ولی به علت بیماری که داشت، نتوانست تاثیر عمده و به سزایی در موسیقی ایران بگذارد و متاسفانه در سن 35 سالگی فوت کرد.

از حسین صبا تنها یک کتاب خودآموز سنتور چاپ شده است که یکی از دقیق ترین و بهترین کتاب های آموزش سنتور است؛ در این کتاب تمرین ها به صورت خلاصه و خیلی مختصر و در عین حال کاربردی و مفید است و همچنین مطالب مهمی از اساتید قدیمی مانند حسن خان شهنازی و یا حبیب سماعی در این کتاب گردآوری کرده اند؛ از ایشان شاگردان بسیاری باقی مانده است که برجسته ترین آن ها ارفع عطرایی است که اولین بانوی موسیقیدان و اولین بانوی پژوهشگر موسیقی به شمار می آیند که تنها کسی بود که به طور مستمر و طولانی از محضر استاد حسین صبا استفاده کرد. این نوازنده پرتوان سنتور اردیبهشت سال 1338 دار فانی را وداع گفت.