در اولین سالگرد درگذشت آهنگساز و نوازنده سرشناس موسیقی ایرانی: بر سر میراث محمدرضا لطفی چه می آید؟

موسیقی ما - سید ابوالحسن مختاباد: یک سال بعد از درگذشت استاد محمدرضا لطفی زمان زیادی نیست تا بخواهیم درباره آنچه او از خود برجای گذاشته است سخن بگوییم.

اما می توان یک پرسش را با بستگان سببی و نسبی و دوستان و شاگردانش و فرزند بزگوارشان (امید لطفی) در میان گذاشت که بعد از او بر سر آنچه که او از خود بر جای گذاشت چه آمده است؟

نگاهی به سایت آوای شیدا نشان می دهد که فعالیت ها آنگونه نیست که آدمی انتظار دارد. این البته طبیعی است. محمدرضا لطفی مردی بود که کم می خوابید و زیاد کار می کرد و به واقع رستم موسیقی ایران بود که یک تنه جای چندین نفر کار می کرد. خود در دیداری خصوصی به من گفته بود که از سال ۱۳۵۴ به این تصمیم رسیدم که اگر بخواهم به همه کار هایم برسم (ساز خوب بزنم و تمرین درست و حسابی بکنم، از محضر و محفل خصوصی استادان بهره  بگیرم و نه از کلاس های عمومی صرف، ساز سازی و ساز شناسی را به خوبی بدانم، با روایت های مختلف ردیف آشنا شوم، گروه تشکیل دهم و تمرینات جدی با گروه را پی گیری کنم، به فعالیت های اجتماعی و انتشاراتی برسم و کارهای دیگر...) نمی توان با این وقت محدود همه این کار ها را انجام داد و لذا تصمیم گرفتم که خوابم را کم کنم و از آن سال تا به امروز (زمستان سال ۱۳۹۱ که با او در دفترش نشسته بودیم) شب ساعت ۱۲ و نیم یک بعد از نیمه شب می خوابم و صبح ساعت ۵ و نیم یا شش بیدار می شوم.

این دیدار یک روز بعد از آنی انجام شد که یکی از دوستان استاد و از بزرگان موسیقی در میزگردی با خبرنگاران اعلام کرد که می خواهد به دیدارش برود. آقای لطفی در حالی که روزنامه را به طرف من می گرفت با خنده رو به من کرد و با طعنه گفت: آقای مختاباد! می بینی فلانی دوست صمیمی من است و می داند که من شش روز هفته از ساعت ۷ صبح تا هفت شب اینجا هستم و هر زمان که به این دفتر بیاید قدمش روی تخم چشمان من خواهد بود. اما برای دیدن من به جای آنکه تلفن را بردارد و بگوید: محمدرضا من دارم می آم سری به شما بزنم و دیداری تازه کنیم! در مطبوعات اعلام می کند که قصد دارد به دیدن من بیاید؟! قصد از بیان این خاطره هم نه طعنه به آن استاد بنام، که تاکید بر سخت کوشی و سخت کاری استاد لطفی بود. چرا که استاد لطفی این گونه نبود که برای دیدار با دوستان صمیمی اش شرط و شروط بگذارد. به یاد دارم در نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری (سال ۱۳۸۶) زمانی که نشست میان استاد کیانی و استاد علیزاده برگزار شد، او خود به جلسه آمد و به عنوان یک مستمع در گوشه ای نشست و تا پایان مراسم هم ماند و بعد ها هم عکسی یادگاری با هم انداختند.

بازگردیم به میراث به جای مانده از آن مرحوم. بخشی از میراث استاد زنده و جاری به حیات خود ادامه می دهد. منظور شاگردانش است که از گوشه و کنار کشور به پای درسش می آمدند و ایشان در ۷ سالیکه به شکل مستمر کلاس هایش را برگزار می کرد (چه کلاس های تحلیل ردیف که از قرار به صورت هفتگی بود و کلاس هایی با سازسازان سراسر کشور به صورت ماهانه) عمده دانش خود در موسیقی را به آن جمع انتقال داد. خود به من می گفت که یکی از آرزوهای بزرگش که به سرانجام رسید آموزش تحلیلی یک دوره کامل ردیف به شاگردان بودکه نزدیک به ۴۰۰ نفر به تناوب از این امکان استفاده کردند. مجموعه ای که قطعا در درازمدت خواهند گفت که لطفی چه به ان ها آموخته است.

اما استاد لطفی آثاری به صورت نیمه کاره بر جای گذاشتند که تا آنجایی که نگارنده اطلاع دارد دو اثری که خیلی روی آن تاکید داشتند از اهمیت افزونتری برخوردار است. نخست ردیفی که خود نواختند (در آن نشست به من می گفتند که ردیف را دارند می نوازند) و معتقد بودند قرار است در کتابی منتشرش کنند با شکلی ویژه که در یک صفحه اصل نت ردیف و در صفحه مقابل توضیحات و تحلیل و برداشت او از ردیف و نیز برداشت های استادانش.

کار دیگرش خاطرات یا به گفته او تاریخ موسیقی بعد از کتاب سرگذشت موسیقی روح الله خالقی بود. نگارنده در آن روز ها به ایشان پیشنهاد دادند که جلساتی منظم برگزار کنند و این خاطرات را ضبط و پیاده کنیم که گفتند با همسر گرامیشان شش ماهی است که این کار را شروع کرده اند و از بعد از سال ۱۳۴۴، زمان مرگ مرحوم خالقی، سعی کرده اند این کار را تا سال ۹۰ انجام دهند. یعنی برداشت های خودشان از تاریخ و خاطرات و روایت های خود را با   همان شیوه مرحوم خالقی بنویسند و منتشر کنند. بخش هایی از این خاطرات البته در رادیو فرهنگ (روزهای پنج شنبه) بیان می شد که همان خاطرات با اندکی کاست و فزود در خبرنامه آوای شیدا منتشر می شد.

اکنون جامعه موسیقی منتظر است که خانواده و دوستان و به خصوص فرزند استاد لطفی که دستی چیره در کار موسیقی دارند، گزارشی منظم از آثار به جای مانده از استاد به دست دهند.

نگارنده به دلیل آنکه تجربه چهره های بزرگی چون مرحوم پایور و مرحوم مشکاتیان را در سابقه ذهنی دارد که فرزندان و میراث خوارانشان کاری در این پنج سال گذشته برایش انجام ندادند، امیدوار است که حداقل میراثداران مرحوم لطفی چنین نکنند و دستی بجنبانند و کارهای بر زمین مانده اش را به سرا و سرانجامی برسانند.