گزارشی از مراسم بزرگداشت فیلمبردار فقید سینمای ایران: مازیار پرتو، هنرمندی مولف بود

اهالی سینما یاد و خاطره مازیار پرتو را گرامی داشتند. فیلمبردار برجسته ای که تعدادی از ماندگارترین فیلم های تاریخ سینمای ایران مدیون هنر فوق العاده اوست.

فیلمبرداری که سال ها پیش از رواج فیلمبرداری روی دست، رو دست هایش به قول حرفه ای های سینما حرف نداشت. فیلمبرداری درخشان «قیصر» و «طوقی» نشانه هایی از هنر زنده یاد مازیار پرتو را نمایان می کنند و در سال های پس از انقلاب، سریال «امام علی» و فیلم «روز واقعه» استاندارد فیلمبرداری آثار تاریخی را چند مرحله بالاتر بروند. پرتو که در سال های اخیر در آمریکا زندگی می کرد به تازگی در گذشت. عصر چهارشنبه اهالی سینما به خانه سینما آمدند و از مازیار پرتو گفتند.

به گزارش بانی فیلم، محمود کلاری در مراسم بزرگداشت یاد و خاطره مازیار پرتو فیلمبردار سینمای ایران که مدتی قبل دارفانی را وداع گفته است با اشاره به تاثیری که پرتو در ارتقا سطح کیفی سینمای ایران داشته است از وی به عنوان هنرمندی مولف به لحاظ بصری یاد کرد.

مراسم تقدیر و گرامیداشت مازیار پرتو فیلمبردار قدیمی سینمای ایران که به تازگی دارفانی را وداع کرد چهارشنبه 14 اسفندماه به همت انجمن فیلمبرداران خانه سینما برگزار شد. در این مراسم که در خانه سینما برپا شده بود هنرمندانی چون ویشکا آسایش خواهر زاده پرتو، محمد متوسلانی، محمد زرین دست، علی اکبر ثقفی، ابوالحسن داوودی، امیر اثباتی، محمود کلاری، نازنین مفخم، میترا محاسنی، عزیز ساعتی، کارن همایونفر و فردین خلعتبری حضور داشتند.

در ابتدای برنامه ویشکا آسایش خواهر زاده پرتو با چشمانی اشکبار درباره دایی اش گفت: واقعا نبود مازیار پرتو برای ما بسیار سخت است. مخصوصا به این دلیل که در یک سال اخیر از ما دور بود و خارج از کشور زندگی می کرد. او همکارانش را بسیار دوست داشت و در حال حاضر نیز روحش بسیار شاد شده است که همه شما را دور هم جمع می بیند. از انجمن فیلمبرداران به خاطر این بزرگداشت بسیار سپاسگزارم چون این مراسم تقدیر برای خودش و خانواده اش که در امریکا ساکن هستند بسیار مهم بود.

وی ادامه داد: ورود من به به عرصه بازیگری به واسطه دایی ام و از سریال «امام علی» بود بنابراین بسیار به او مدیون هستم و چیزهای بسیاری هم از او آموختم. مازیار پرتو به من یاد داد که نظم داشته باشم و با عشق و علاقه کارم را انجام دهم. این ویژگی ها مختص خودش نیز بود. مازیار پرتو در کارش کمی بداخلاق بود که به خاطر جدیتی بود که در کارش داشت اما در بیرون از این محیط دایی بسیار مهربانی بود.

پس از صحبت های آسایش، محمد متوسلانی که از دوستان قدیمی پرتو بود پشت میکروفن قرار گرفت و گفت: سپاسگزارم از انجمن فیلمبرداران که برای یکی از اعضای ارزنده سینما چنین مجلسی برگزار کرده اند. مازیار پرتو برای من هیچگاه نمی میرد چون من هیچگاه نمی توانم مرگ دوستانم را باور کنم. همچنان فکر می کنم که پرتو در خارج از کشور زندگی می کند و زنده است و تنها من نمی توانم او را ببینم. اما تحمل غیبت پرتو برایم بسیار مشکل است همانطور که نمی توانم نبود دوست دیگرم گرشا را تحمل کنم.

این بازیگر پیشکسوت یادآور شد: همه می دانند که پرتو چه مرد بزرگی بود. کارکردن با او لذت بخش بود، به این دلیل که هم نظم زیادی داشت و هم احساس مسئولیت فراوانی نسبت به کار می کرد. او بیش از اندازه دلسورز بود و همانقدر که برای تهیه کننده احساس مسئولیت می کرد برای گروه تدارکات و فنی هم این احساس مسئولیت را داشت. گاهی نیز همین احساس مسئولیت نسبت به بودجه و امکانات تهیه کننده ممکن بود به کیفیت کارش هم لطمه بزند. به هر حال او آنقدر از خودش یادگار برجا گذاشته که یادش همیشه برای ما گرامی خواهد بود.

ابوالحسن داوودی سخنران دیگر مراسم بود که با ابراز تاسف از بدرقه کردن همکارانش در طول سالهای اخیر، درباره پرتو گفت: صحبت کردن از پرتو مثل صحبت کردن از یکی از ارکان سینمای ایران است چون او کسی است که در استمرار سینمای ایران نقش اساسی داشته است. وی از جمله هنرمندانی است که توانسته وجه شرافتمندانه سینمای بعد از انقلاب و هویت این سینما را به بعد از انقلاب منتقل کند و پلی بین این دو دوران به وجود بیاورد.

وی با تعریف خاطراتی از اولین همکاری اش با پرتو زمان ساخت فیلم «سفر جادویی» در سال 68 گفت: فیلم «سفر جادویی» اولین همکاری ما با بخش خصوصی و همچنین مازیار پرتو بود. او در این فیلم من را که جوانی بی تجربه بودم با واقعیت سینما آشنا کرد. اهتمام به حفظ موجودیت سینمای ایران از ویژگی های کار پرتو بود. او هویت بسیاری از فیلمسازان ما را چنان غنا بخشید که این افراد توانستند خودشان را کاملا به عنوان یک کارگردان در سینما به اثبات برسانند. او همیشه این تلاش را داشت که نگذارد خللی در کار کارگردان و تهیه کننده به وجود بیاید.

این کارگردان سینما متذکر شد: همانطور که ویشکا آسایش اشاره کرد پرتو آدم بداخلاقی بود اما پشت این بداخلاقی، مهربان ترین و بی عقده ترین آدم سینما بود و هیچگاه دوست نداشت تجربیاتش را به رخ دیگران بکشد. توانایی و تسلط پرتو به مونتاژ داخل دوربین برای من مثال زدنی بود. او می توانست بهترین نتیجه را در کمترین زمان ممکن و در اقتصادی ترین وضعیت ممکن ارائه دهد. این ویژگی منحصر به فرد پرتو بود که هویت کارش را با توجه به شرایط تغییر می داد. پرتو یکی از هنرمندانی است که من از نبودش بسیار دریغ خوردم چون فکر می کنم سینما به اندازه لیاقتش به او ارج ننهاد. امیدوارم نام و هنر پرتو در سینمای ایران باقی بماند.

در بخش پایانی این مراسم محمود کلاری فیلمبردار سینمای ایران درباره پرتو عنوان کرد: خیلی سخت است که بخواهم درباره آدم بزرگی مثل پرتو صحبت کنم. زمانی که محمد آلادپوش و عزیز ساعتی وظیفه حرف زدن درباره پرتو را به من سپردند، خودم را باخته بودم چون صحبت کردن درباره این هنرمند برای کسی در اندازه من بسیار سخت است. شناخت من از پرتو به دوران دبیرستانم در مدرسه «بدر» باز می گردد. روزی من و احمد امینی که آن زمان همکلاس من بود، داشتیم از مدرسه باز می گشتیم که ناگهان با صحنه فیلمبرداری فیلم سینمایی «قیصر» در خیابان روبرو شدیم. برای اولین بار بود که من مازیار پرتو را پشت دوربین فیلمبرداری دیدم و این صحنه روی من تاثیر ویژه ای گذاشت. بعدها متوجه شدم که او چه نام بزرگی بوده است و هم فیلمبردار چیره دستی بوده و هم تدوینگر ماهری.

فیلمبردار «جدایی نادر از سیمین» تصریح کرد: پرتو بعد از فیلمبرداری و تدوین فیلم «قیصر» بود که فیلم «طوقی» علی حاتمی را هم تدوین و فیلمبرداری کرد که این امر نشان دهنده تسلط او بر این دو حرفه بود. بدون اینکه بخواهم به اعتبار کارگردان های بزرگی چون کیمیایی و علی حاتمی خدشه وارد کنم، باید بگویم که نقش پرتو در ساخت این دو فیلم بسیار موثر و غیر قابل انکار بود. مازیار پرتو در سینمای ایران به لحاظ بصری و نه مفهومی صاحب تالیف بود.

کلاری ادامه داد: اگر به صحنه های راه آهن، کشتارگاه، درگیری داخل حمام و پشت بام و دوربین روی دستهای فیلم «قیصر» و کادر بندی های زیبای فیلم «طوقی» نگاه کنید، متوجه می شوید که این صحنه ها برگرفته از یک ذات دانای بصری هستند که ربطی به دکوپاژ کارگردان ندارد. به گمان من پرتو تلفیقی از دو نوع شکل پرداخت بصری مدرن و کلاسیک بود. ما در سینما با کمتر فیلمبردارانی برخورد داریم که نقش به این پررنگی در یک فیلم بر عهده داشته باشند و مسیری که برای یک فیلم در پیش می گیرد کاملا متناسب با امکانات آن اثر باشد. پرتو در اوائل دهه 50 با فیلم «بابا شمل» علی حاتمی جزو اولین فیلمبردارانی است که به سمت فیلم رنگی گرایش پیدا می کند و در ادامه مسیرش به پختگی قابل توجه بصری می رسد. این تحول ذهنی و پویایی پرتو در فیلمبرداری متفاوتی که در فیلم های معاصر و تاریخی داشت کاملا مشهود است.

وی تصریح کرد: پرتو در خانواده ای بزرگ شده بود که با مبانی فرهنگ بیگانه نبود و همین مسئله در روح و جان او ریشه دوانیده بود. تاثیر غیر قابل انکار پرتو در بالابردن ساختار بصری سینمای ایران به شکل قابل لمسی بعد از «قیصر» و «طوقی» قابل مشاهده است. بخش قابل توجهی از سنگینی بار سینمای ایران بر دوش مازیار پرتو بود که امیدوارم ما این توان را داشته باشیم که حداقلی از این بار را از روی دوش او در آن دنیا برداریم.

در انتهای مراسم فیلمی با عنوان «به یاد مازیار پرتو» که به صحبت های این هنرمند فقید درباره فیلمبرداری آثار مختلف و پخش سکانس هایی از فیلم هایی که او فیلمبرداری کرده بود مثل «قیصر»، «طوقی»، «روز واقعه»، «آدم برفی» و «هزاردستان» اختصاص داشت.

قرار بود مسعود کیمیایی و فرامرز قریبیان نیز در این مراسم حضور داشته باشند و درباره مازیار پرتو سخنرانی کنند که این اتفاق رخ نداد.