نگاهی گذرا به دو دوره طلایی از تئاتر ایران قبل و بعد از انقلاب

رادیو امید لندن: هنر نمایش و تئاتر یکی از هنرهای تاثیر گذار و مورد توجه مردم به شمار می رود که  همواره در طول سال ها فعالیت طولانی، همیشه با مشکلات اجرایی، سانسور و نامهربانی از سوی سردمداران مواجه بوده است.

هنرمندان هنر نمایش، این امر را به وضوح و با پوست و خون خود لمس کرده اند. این هنر تاثیر گذار و مردمی، همیشه با افت و خیز روبرو بوده است و افت و خیزها بستگی به شرایط اجتماعی و سیاسی هر دوره شکل گرفته است. هنرمندان واقعی که متعهد به کارشان و مردم هستند، بیشتر از بقیه در معرض خطر زندان و بیکاری بوده و خواهند بود. البته حدود این فشار و اختناق و اعمال سانسور، بستگی به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی همان دوره بوده است. با نگاهی اجمالی به هنر نمایش در ایران، در می یابیم که در دو دوره زمانی مشخص این هنر شکوفا شده و رشدی تاثیر گذار داشته و رشد و پیشرفت چشمگیر تاتر،  یادگار درگذشتکان است. که حالا دوران طلایی تئاتر ایران محسوب می شود.

البته این پیشرفت و رشد بسیار کوتاه مدت بوده و بعد از چندی باز در مسیر انحراف و در جهت سیاست های مسولان حاکم سوق داده شده که سیاست سانسور و ممیزی مرسوم دیکتاتورهاست، دوره اول این جریان در دهه سی شمسی و قبل از کودتای ۲۸ مرداد بوده که توسط غلامحسین نوشین پدر تئاتر علمی ایران پایه گذاری و شروع شد و در این دوره، تاتر رشد چشمگیری در زمینه های مختلف بازیگری و نمایشنامه نویسی داشت که باعث ایجاد مدرسه هنرپیشگی شد. تاسیس مدرسه هنرپیشگی عملی نیک بود و تاثیر بسزایی در رشد بازیگری تئاتر داشت و موجب  شد. هنرمندان ارزنده ای همچون محمد علی جعفری، نصرت کریمی، بانو لرتا، خانم ایرن، عزت الله انتظامی و بسیاری دیگر پا به عرصه نمایش بگذارند و تئاتر نوین و علمی ایران پایه ریزی شود. ارزش کار این هنرمندان و تاثیرشان، در تاریخ تاتر ایران ثبت گردید. در همین رابطه مطلبی در بی بی سی نوشته شده است: «نوشین به خوبی می دانست که هنر جمعی تئاتر، پیش از هر چیز به بازیگرانی ورزیده نیاز دارد که با اصول پایه ای نمایش و آداب هنرنمایی بر صحنه تئاتر آشنا باشند.

تعدادی از هنرمندان هنر نمایش

از این رو پیش از هر کار به سال ۱۳۲۱ «هنرکده هنرپیشگی» را پایه گذاشت و به آموزش گروهی از جوانان مستعد و علاقه مند پرداخت. کلاس هنرپیشگی نوشین هم از نظر هنر بازیگری و هم از نظر فن بیان در سطحی بسی بالاتر از فهم و برداشت روزگار بود. از کلاس های نوشین برخی از بهترین هنرمندان تئاتر ایران بیرون آمدند: از محمدعلی جعفری و عزت الله انتظامی تا ایرن و نصرت کریمی. پس از آن که گروهی از بازیگران به سطح حرفه ای مناسبی دست یافتند، نوشین نخستین گروه تئاتری خود را به سال ۱۳۲۳ در «تئاتر فرهنگ» در خیابان لاله زار تشکیل داد. گشایش این سالن با نمایش وِلپِن اثر بن جانسون، درام نویس انگلیسی، را می توان آغاز دورانی تازه در تئاتر ایران به شمار آورد» و دوره خوب و خوش بعدی تئاتر را می توان از اواخر سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۵۹ قلمداد کرد که این دوره طلایی هم از بهترین دوران تئاتری است که بدون سانسور و آزادنه نمایش های بسیاری از همه نویسندگان خارجی و داخلی به صحنه رفت و هنرمندان ارزنده چون زنده یاد سعید سلطانپور، استاد رکن الدین خسروی، ناصر رحمانی نژاد، استاد حمید سمندریان، سوسن تسلیمی، علیرضا مجلل... و بسیاری دیگر بر صحنه های تاتر ایران خودنمایی کرده و آثاری به یاد ماندنی اجرا کردند.

گرچه در همین دوره هم برای برخی از هنرمندان خوب و ارزنده کشور روزهای تاریکی بود و آنها به دلیل اجرای کار در جشن هنر شیراز، و حسادت های برخی همکاران با مشکل مواجه شدند و مورد خشم و غضب برخی از انقلابیون افراطی و متعصب قرار گرفته و ممنوع کار شدند. ولی روی هم رفته فضایی باز برای ارائه کار نمایش بود و متاسفانه دوره پایداری نبود و بعد از دو سال از تاثیر تئاتر با خبر شدند و دوباره سانسور و ممیزی و بگیر و ببند ها تئاتری شروع گشت و وضع بدتر و بدتر شد که همچنان این بد بودن و خنثی بودن تاتر ادامه دارد.