ناصر تقوایی با
بیان اینکه هنوز سینما را هنر بسیار جوانی می داند، خطاب به هنرمندانی که دوربین دیجیتال
در دست دارند، گفت: دوربین هایتان را بردارید و کمی در این مملکت راه بروید و آنچه
را می بینید ضبط کنید.
به گزارش ایسنا
این کارگردان سینما در مسترکلاس اش در جشن تصویر سال در روز برفی 17 اسفند ماه در خانه
ی هنرمندان ایران حضور پیدا کرد، در ابتدای این مسترکلاس، سیف الله صمدیان دبیر جشن
تصویر سال معرفی کوتاهی را از ناصر تقوایی داشت و از خاطرات پشت صحنه یکی از فیلم های
تقوایی و زمانی که احمد شاملو و آیدا برای دیدن تقوایی آمده بودند، سخن گفت.
اطلاعات سابقه
ی تحصیلی من اشتباه است / اصلا دانشگاه نرفتم
او همچنین اطلاعاتی
را درباره ی تحصیلات و فعالیت های سینمایی تقوایی مطرح کرد که تقوایی در ادامه ی این
سخنان اظهار کرد: اکثر اطلاعاتی که درباره من مخصوصا از سابقه ی تحصیلاتم وجود دارد،
اشتباه است چون اصلا دانشگاه نرفته ام در حالی که خیلی ها فکر می کنند من فارغ التحصیل
رشته ی ادبیات و زبان فارسی از دانشگاه تهران هستم. من دیپلم ریاضی دارم و معدلم هم
حدود 10 بوده است. رشته ی ریاضی را هم از این جهت انتخاب کردم چون ریاضیاتم ضعیف بود،
می خواستم پایه ی ریاضی ام قوی شود.
سپس ناصر تقوایی
بیش از سه ساعت مطالب متنوعی را درباره نویسندگی، فیلمنامه نویسی، مستند، سینمای کلاسیک
و دیجیتال، زبان فارسی، «دایی جان ناپلئون» و دو فیلم مستندش (باد جن و مشهد قالی)
بیان کرد که بخشی از صحبت های او در ذیل می آید:
سینما هنوز هنر
بسیار جوانی است
زمانی یک نفر
سوالی را درباره سینما و اختصاصا فیلم «چاپلین» از «کافکا» پرسید، او هم گفت که ارتباطی
با سینما برقرار نمی کند چون وقتی هزار نفر در سینما چیزی را روی پرده می بینند، همه
فقط همان صحنه را می بینند اما وقتی کتاب بخوانند، هزار برداشت مختلف خواهند داشت یعنی
اینکه سینما خود را به بییننده تحمیل می کند. البته شاید نظر «کافکا» درست باشد ولی
در تکامل سینما این اتفاق افتاده که هزاران نفر با دیدن یک فیلم هزار برداشت مختلف
داشته باشند.
تقوایی همچنین
مطرح کرد: هنوز سینما را هنر بسیار جوانی می دانم که برای تکامل راه زیادی دارد. هنر
دیجیتال یک هنر است و هنر کلاسیک به شکل آنالوگ، هنری دیگر که هیچ کدام قابل مقایسه
با هم نیستند چون کارهایی را در هر کدام از آن ها می توان انجام داد که در دیگری نمی
توان انجام داد. معتقدم سینمای کلاسیک دوباره جای خود را بدست می آورد و احیا می شود.
الان کمتر سینماگر بزرگ می بینیم چون بیشتر افراد تکنیسین هستند. دیجیتال هنری است
که می تواند خود را به تکامل برساند و وسیله ی بیان فردی باشد.
امروزه فیلم هایی
را می بینیم که به لحاظ فنی بسیار پیشرفته تر از گذشته هستند اما سینمایی با تفکر
«برگمان» را دیگر نمی بینیم که اگر هم وجود داشته باشد معدود است و یک جورایی برداشتی
از همان آثار قدیمی است.
تقوایی یادآور
شد: چند سال قبل در فستیوال «توکیو» عباس کیارستمی چند فیلم مستند را با سلیقه خودش از کار مستندسازان انتخاب کرده بود تا در آنجا
نمایش داده شود. نکته جالب این بود که نسل جدید ژاپن شب پشت در سالن می خوابیدند تا
فردا فیلم ها را ببینند. در یکی از نشست های مربوط به این فیلم ها، دختر جوانی از من
پرسید شما کشور صنعتی ای نیستید پس چگونه چنین سینمای رشد یافته ای دارید؟ و من فقط
در جواب او یک سوال پرسیدم آن هم این بود که فیلمسازان ما با ابزاری فیلم می سازند
که شما آن ها را می سازید، پس فیلم های خود شما کجاست؟
ناصر تقوایی
با فیلم دیدن
سینما را یاد گرفتیم
این کارگردان
اذعان داشت: وسایل صوتی جدید خیلی کارها می کنند ولی جای کتابخوانی را نمی گیرند و
این اشکالی است که من امروز میان جوانان می بینم. ما با فیلم دیدن سینما را یاد گرفتیم
و بسیاری از فیلمسازان خوب ما کارشان را با مستند آغاز کردند اما ابزار جدیدی که الان
موجود است، سهولتی دارند.
تقوایی یادآور
شد: من تا روزی که با ابراهیم گلستان کار نکرده بودم یک دوربین فیلمبرداری 35 میلیمتری
را ندیده بودم و فقط عکس آن را دیده بودم اما یک سال بعد از آن توانستم فیلم خود را
بسازم. شاملو یکی از بزرگترین آدم های هنر ماست و من احترام زیادی برای او قائلم. هرچند
روزی که به همراه آیدا سر صحنه ی یکی از فیلم هایم آمد، من نتوانستم به دلیل فیلمبرداری
نزد آن ها بروم و شاید این موضوع آیدا را از من دلخور کرد چون شناخت کمی از من داشت
اما من به خاطر کار و اهمیتی که داشت نرفتم و متاسفم این را می گویم که ایرانی ها مفهوم
کار را نمی دانند. ما تا وقتی این موضوع را ندانیم پیشرفتی در کار نخواهیم داشت. کار
چیزی است که پایان روز حاصل آن را ببینی اما امروز می بینیم که رانندگی شغل مردم این
مملکت شده و نصف مردم تهران، نصف دیگر را جابجا می کنند. این یک بحران در جامعه ی ماست
که نشانه ی بیکاری است.
جامعه ی ضد سلیقه
شدیم
ناصر تقوایی اذعان
داشت: جامعه ی با فرهنگ یعنی یک جامعه ی سلیقه دار. سلیقه، فقط مد و لباس نیست بلکه
روابط اجتماعی و حتی رانندگی را هم دربرمی گیرد. جامعه ی عقب افتاده یعنی جامعه ی بی
سلیقه و ما اکنون به یک جامعه ی ضد سلیقه تبدیل شده ایم که آن هم از تولید نشدن فکر
در پی سانسور ایجاد شده است. نمونه ی بارز آن شهرسازی است که می توان آن را با یک قرن
قبل مقایسه کرد اگر به یکی از مساجد قدیمی اصفهان بروید می بینید که چه آرامشی خواهید
داشت در حالی که چنین حسی را در مساجد امروزی نمی یابید.
ناصر تقوایی پس
از نمایش این مستند گفت: این مستند از جمله فیلم هایی است که برای تلویزیون ساخته شده
ولی بخش هایی از آن از جمله صحنه هایی که مادرم، آواز کوتاهی را می خواند، حذف شده
است.
این مستند درباره
ی مراسم خاصی در جنوب ایران است که در آن عده ای برای درمان کسانی که دچار بیماری روانی
هستند موسیقی های مختلفی را با ریتم های متنوع می نوازند. در این بخش تقوایی توضیح
داد که واژه ی باد در زبان جنوبی به جماعت «اهل هوا» گفته می شود و در میان بیماری
هایی که در بشر سراغ داریم تعداد زیادی کلمه باد وجود دارد که «باد جن» یکی ازشدید
ترین بیماری های روانی است و حتی احتمال خودکشی هم در آن وجود دارد.
وی خاطر نشان
کرد که این فیلم را خودش در یک جلسه ی کاملا واقعی فیلمبرداری کرده در حالی که این
گروه هیچ غریبه ای را درون خود راه نمی دهند ولی از آنجایی که او سال های زیادی با
خانواده اش در جنوب زندگی می کرد و آن ها مادرش را می شناختند، زمانی که موردی برای
درمان پیش آمده بود به وی هم خبر دادند تا بتواند فیلمبرداری کند.
تقوایی با اشاره
به اینکه این فیلم در سوییس تاثیر زیادی داشت و کلینیکی برای چنین روش درمانی با استفاده
از موسیقی به ویژه برای درمان کودکانی که در آفریقا دچار بیماریهای روانی هستند راه
اندازی شد، افزود: چنین برنامه هایی گاهی همان گذشته هم ممنوع می شد و الان هم ممنوع
است در حالی که ما باید ریشه های خودمان را بشناسیم و بدانیم که این موسیقی ها برای
درمان بیماری ها قابل استفاده هستند.
این کارگردان
با تاکید براینکه وظیفه گفتار در مستند بسیار دشوار است، تصریح کرد: قرار نیست در نریشن
یک فیلم ،چیزی گفته شود که بیننده خودش می بیند بلکه وظیفه ی آن ارائه اطلاعاتی است
که در تصویر مشخص نیست.
او یادآور شد:
گفتارمستند «باد جن» را احمد شاملو بر عهده داشت که وقتی به او گفتم این کار را انجام
می دهد یا خیر، خیلی سریع قبول کرد. هر چند مجاز بود هر تغییری می خواهد در متن آن
بدهد اما واژه ای را عوض نکرد. نویسندگان خوب ما در حوزه فیلم نامه و سینما دچار سوءتفاهم
هستند
ناصر تقوایی در
ادامه ی مسترکلاس «تصویر سال» بحث های دیگری را درباره ی سینما و فیلم مطرح کرد و گفت:
مشخصه ی هنر نو، ساختارگرایی است که قابل تعریف هم نیست. اینکه می گویند فلان فیلم،
فرمش خوب است معلوم نیست فرم یعنی چه؟ به نظر می رسد که فرم با ساختار اشتباه گرفته
شده است چون رنگ دیوار یا نورپردازی فرم هستند و ما به کمک این فرم ها ساختار را ایجاد
می کنیم، ساختار مثل روحی است که بر اثر حاکم است ولی دیده نمی شود.
من، علی حاتمی،
بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی و تا حدودی مسعود کیمیایی معمولا کار فیلمنامه نویسی
و کارگردانی را خودمان انجام داده ایم، اما کدام نویسنده ی بزرگ ایران را دیده اید
که تا به حال فیلمنامه ی خوبی را نوشته باشد؟ نویسندگان خوب ما در حوزه ی فیلمنامه
و سینما دچار سوءتفاهم هستند. به عنوان یک فیلمساز روزی موفق هستم که از روی یک اثر
ادبی، اثر سینمایی فراتری بسازم. زمانی که اقتباس می کنیم باید چیزی فراتر از اصل اثر
بسازیم و اگر قرار است اثرمان ضعیف باشد اصلا برای چه فیلم می سازیم؟
تقوایی اذعان
داشت: فیلمنامه، داستان نیست بلکه شیوه ی اجرای داستان است. فیلمنامه، یک متن تخصصی
است که هر جمله ی آن با یکی از عوامل فیلم صحبت می کند. یک کارگردان قرار نیست به بازیگر،
فیلمبردار یا گریمور بازیگری، فیلمبرداری و گریم یاد دهد چون کار بزرگ کارگردان، هماهنگ
کننده است مثل یک تیم فوتبال.
فیلم شاعرانه،
حرف مُفت است
وی اذعان داشت:
تبدیل شعر به فیلم امری محال است چون میلیون ها شعر در دنیا وجود دارد ولی کسی از روی
آن ها فیلم نساخته است. البته ممکن است فیلمی با مفهوم شعر ساخته شده باشد ولی فیلمی
که شعری را به تصویر تبدیل کرده باشد نداریم شاید هم در آینده کسی بتواند چنین کاری
انجام دهد. سینما هنری است که ذهنیت را به عینیت تبدیل می کند ولی شعر برعکس است. در
یک فیلم به اندازه یک زندگی می توانیم به لحظات شعرگونه برخورد کنیم ولی اینکه می گویند
فیلم شاعرانه، حرف مُفت است.
در ادامه ی این
مستر کلاس، تقوایی خاطراتی را از ساخت فیلم «دایی جان ناپلئون» بیان کرد و گفت: آشنایی
ساده ای با پزشک زاد - نویسنده کتاب «دایی جان ناپلئون» داشتم و زمانی که قرار شد این
فیلم را بسازم خیلی اصرار کردم که خودش نقش اسدالله میرزا را بازی کند، چون ویژگی های
این نقش را داشت اما بعد به طور اتفاقی «نقشینه» را دیدم و از آنجا که نمی شناختمش،
برادرم را فرستادم تا او را دنبال کند و بعد برای این نقش از او دعوت کردم.
زمانی که مشغول
انجام تحقیقات کارهایی برای ساخت فیلم فرش ایران بودم، ایرج گرگین از تلویزیون تماس
گرفت و گفت تصویب کرده اند که فیلم «دایی جان ناپلئون» را از روی کتابی که پزشک زاد
نوشته، من بسازم در حالی که از چاپ داستان «دایی جان ناپلئون» در مجله فردوسی به صورت
پاورقی، اصلا خبر نداشتم. بعد از ان هم وقتی 30 _ 40 صفحه از داستان را خواندم، ساخت
آن را قبول کردم.
وی ادامه داد:
برای نوشتن فیلمنامه از پزشک زاد دعوت کردم تا همکاری داشته باشیم و خواستم هر آنچه
را حذف کرده یا نتوانسته بنویسد به من بگوید اما در هیچ موردی با او به توافق نرسیدم
و او هم گفت خودت فیلمنامه را بنویس. با این حال بهترین آدرسی که از شخصیت های داستان
به من داد، کاریکاتوری بود که روی جلد کتاب نقش بسته بود، چون این کاریکاتور براساس
توضیحات خود پزشک زاد طراحی شده بود.
در بخش پایانی
این مستر کلاس مستند «مشهد قالی» که اولین مستند او هم است به نمایش در آمد که در آن
مراسم «قالی شویان» مشهداردهال نشان داده می شد. در این بخش او با اشاره آرشیو غنی
که از فیلم های مستند و قدیمی در تلویزیون وجود دارد ازفرش هنرمندانه ی ایرانی که در
ایلات و عشایر بافته می شود ، توجه به وضعیت آن ها و از زبان فارسی سخن گفت.
در تلویزیون ثروتی
از آرشیو فیلم ها وجود دارد که متاسفانه وقتی برای نمایش آن قصد دارند قسمت هایی از
آن را حذف کنند، همان اثر اصلی را قیچی می کنند. این فیلم (مشهد قالی) کیفیت خوبی نداشت
و کلماتی از آن حذف شده است و دلخوری من از فناوری دیجیتال هم همین است که فیلم های
این چنینی را با هر کیفیتی کپی می کنند در حالی که نمی دانند چه جانی از من گرفته شده
تا تصاویر فیلمم را بگیرم.
تمام اقتصاد
ما با نفت می گذرد و در بهترین زمان های آن، کمتر از 25 هزار نفر به آن اشتغال داشتند
اما همین امروز 18 میلیون نفر در حوزه ی فرش مشغول به کار هستند. ما اصلا به گذشته
ی خودمان نگاه نمی کنیم در حالی که همه ی دنیا دارد فرش ما را به اسم خودش می زند و
بعد همان ها را به خود ما می اندازند. بدیهی ها زیباترین وجوه زندگی یک ملت هستند و
این قدر طبیعی شده اند که ما آن ها را نمی بینیم ولی وقتی یک غریبه می آید متوجه آن ها می شود.
قدر سهولت کار
کردن با این ابزار دیجیتال را بدانید چون این ها می توانند تاریخ اجتماعی ما را ضبط
کنند پس کمی متوجه باشید که چه چیزی دست شماست. مخصوصا اینکه تولید آثاری که شسته رفته
باشند کار حضرت فیل شده است. تقوایی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر یک مساله ی اجباری
مثل جنگ ایران و عراق اتفاق نمی افتاد این همه جابجایی جمعیت رخ نمی داد و ما از حال
هم خبر نداشتیم اما این جنگ و فراخوانده شدن جوانان از سراسر مملکت، یک آشنایی و جابجایی
جمعیتی غریبی را به وجود آورده است.
ناصر تقوایی
زبان فارسی، زبان
فقیری شده است
او اذعان داشت:
امروز زبان فارسی زبان فقیری شده است. ما در طول تاریخ و از دوران اسلامی به بعد دو
حکومت فارسی زبان داریم یکی زندیه و دیگری پهلوی. به غیر از این دو، بقیه ترک زبان
بوده اند و من هرگز این گمان را نکرده ام که جماعت ترک زبان در ایران از فارسی زبان
کمتر بوده اند، اما زبان فارسی به این علت زبان رسمی باقی ماند که قدرت ارتباط با هر
زبان دیگری را داشت آن هم به خاطر وجود ادبیاتی که پشت سر خود دارد.
این کارگردان
ادامه داد: زبان فارسی هرگاه واژه ای نداشته از یکی از اقوام خود گرفته است و نمی دانم
اینکه می گویند واژه های عربی که در فارسی وجود دارد، پس از اسلام آمده، از کجاست؟
در حالی که بخش مهمی از این مملکت عرب نشین بوده و هستند و حتی عربستانی که می گویند
زمانی به خوزستان گفته می شد.
تقوایی همچنین
گفت: ما نگاه نمی کنیم ضرورت خود ما چیست بلکه فقط نگاه می کنیم غربی ها چه هنری دوست
دارند تا سراغ آن برویم.وقتی نمی گذارند کتاب نوشته شود ترجمه زیاد می شود، وقتی ترجمه
زیاد می شود ترجمه ی غلط زیاد می شود، وقتی ترجمه ی غلط زیاد شود زبان فارسی خراب می
شود.
او تاکید کرد:
جامعه ی ما به شناخت وسیعی از خودش احتیاج دارد. باید ببینیم زبان فارسی قبل از رودکی
در کجاست، رودکی از کجا فارسی را یاد گرفته؟ ریشه ی زبان فارسی کجاست؟ امروزه، فرهنگ،
روی زبان بنیان گذاشته می شود و همان طور که زبان لاتین می تواند دنیا را بگرداند زمانی
هم زبان فارسی در منطقه ی خودش چنین کارکردی داشت اما آن قدر آن را ضعیف کرده ایم که
دیگر این طور نیست و این چند قومی بودن، عیب ما شده است. ایلات ما دچار مشکلاتی هستند
و بسیاری از آن ها بیکار شده اند. پس کمی این دوربین هایتان را بردارید و در این مملکت
راه بروید و وضعیت آن ها را ضبط کنید ولی ما چسبیده ایم به فیلم های تخیلی و این موضوعات
را نادیده می گیریم.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر