لاله زار، محفل اهل ادب

جدید آنلاین: لاله زار٬ این خیابان باریک قاجاری٬ برای این کشیده شد که مانند شانزه لیزه در پاریس جایی باشد برای گل گشت و تماشا.

گرچه نه پهنای شانزه لیزه را داشت و نه انسجام معماری اش را٬ اما در فرهنگ ایران برای خود جایی افسانه ای پیدا کرد و وارد ادبیات ایران شد. ‪چون٬ این محله نوبنیاد تهران خیلی زود هم پاتوقی شد برای روشنفکران و نوآوران که در گوشه و کنارش به مفاهیم مدرن و تجددگرایانه می پرداختند و تحولات فرهنگی و اجتماعی را پی ریزی می کردند٬ و هم مکانی شد که در آن کالاهای نو غربی در مغازه هایش برای نوجویان به نمایش در می آمد و به فروش می رسید.

سرگذشت لاله زار با فراز و نشیب های فراوان هم همراه بوده است.  بازشدن فضای فرهنگی و اجتماعی و گاهی سیاسی در برهه هایی از دوران پهلوی لاله زار را حتا به کانون فعالیت های سیاسی هم بدل کرده بود. در هر حال لاله زار نبض فرهنگی ایران شده بود و نمادهای فرهنگ مدرن در آنجا در دسترس بود، از کتابفروشی ها گرفته تا سینما و تآتر و باشگاه های موسیقی وبارها و کافه ها.

کافه واژه ای است فرانسوی به معنی قهوه. در زبان فارسی معمولا کافه به محلی گفته می شود که در آن نوشیدنی های سرد و گرم، بخصوص قهوه و چای با تنوع به مشتریان عرضه می شود. کافه ها بعد از جنگ جهانی دوم در ایران گسترش یافتند و بیش از هر جا در تهران سر کشیدند که پرچم مدرن شدن را به دوش می کشید و به رقابت با قهوه خانه های سنتی پرداختند که حداقل از دوره صفویه در ایران رواج داشتند. از این زمان قهوه خانه و کافه به عنوان دو نماد سنت و مدرنیته در کنار هم در جامعه ایرانی جا باز کردند. کافه ها٬ در کنار قهوه خانه های سنتی، بخشی از روشنفکران و شهروندان نسبتا مرفه جامعه را به سوی خود جلب می کرد.

با گسترش تهران فعالیت های فرهنگی لاله زاربعد از سال های ۱۳۴۰ به بخش های دیگر و بویژه شمالی تر تهران رفت٬ و لاله زارکانونی شد برای تجارت و تماشاخانه های رقص و آوازعامه پسند. با آمدن انقلاب این گونه مکان ها هم بسته شدند و جای آن را سوداگری گرفت و حالا لاله زار یک منطقه صرفا تجاری است. اگر سری به لاله زارکنونی بزنید گویی آن سابقه تاریخی و فرهنگی در میان انبوه سیم و کابل و صدای موتورها به تاریخ سپرده شده است.  یکی از کافه های موفق اطراف لاله زار که در آن بسیاری از روشنفکران مانند صادق هدایت و جلال آل احمد و دیگران جمع می شدند٬ کافه نادری بود که شهرت بسیاری کسب کرد اما در سال های اخیر آن رونق و مرکزیت گذشته را دیگر ندارد. 

اخیرا سید حجت شریفی با همکاری چند نفر دیگر به فکر ایجاد کافه ای مشابه با کافه نادری افتاده اند و کافه کتاب لاله زار را در تهران تاسیس کرده اند. کافه ای که هم محلی برای صرف نوشیدنی باشد و هم مرکزی برای فروش  کتاب و روزنامه و هم مکانی برای گفتگو و تبادل نوآوری های فکری.

در چنین فضایی تاسیس این کافه کتاب در لاله زار می تواند نقبی باشد به پیشینه فرهنگی این منطقه و سنت های گذشته آن و مکانی برای گردآمدن اهل قلم و هنر و روشنفکران و شاید هم طلیعه ای برای ارزش نهادن به امور غیرتجاری در یک منطقه کاملا تجاری. 

انگیزه بنیان گزاران این کافه کتاب بیشتر یک حس خاطره انگیز تاریخی به مرکز تهران قدیم است که بخش بزرگی از تغییر و تحولات در کشور از آنجا شروع شد. به گفته آقای شریفی: حس نوستالژیکی که لاله زار برای من داشت باعث شد که در اینجا در فکر ایجاد یک محیط فرهنگی باشم. در آن زمان بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر و روشنفکران و تحصیل کرده ها در کافه ها جمع می  شدند و بسیاری از آثار ادبی در همان دوره و در همین کافه ها رشد کرد و بخش بزرگ از پیشرفت ادبی ایران مدیون فرصتی است که کافه ها در آن زمان فراهم کرده اند.

کافه کتاب لاله زار در مدت کوتاه عمر خود فعال بوده و در کنار فعالیت های فرهنگی مانند برگزاری بزرگداشت هایی برای مفاخر فرهنگی ایران به نمایش فیلم، معرفی نویسندگان جوان، رونمایی کتاب های تازه، معرفی صنایع دستی ایران هم پرداخته و به گفته حجت شریفی دست به ابتکارات متفاوتی در این راستا زده است: تمام میزهای ما به نام بزرگان ادب و موسیقی و هنر نام گذاری شده است. مثل احمد شاملو، ملک الشعرای بهار، فرخی یزدی، علی تجویدی، حسن کسایی و در کنار آن شرح زندگی این بزرگان را هم در اختیار مراجعین قرار داده ایم. همه هدف من این است که تمایلات و علایق مختلف اهالی فرهنگ و هنر را در نظر داشته باشم و پاتوق مناسبی برای نشست های تنهایی و نشست های جمعی دوستداران فرهنگ و هنر ایران در این محل به وجود بیاورم.

کافه کتاب لاله زار همچنین می کوشد با استفاده از تکنولوژی مدرن جنبه های بیشتری از فرهنگ و هنر مناطق مختلف ایران را به نمایش بگذارد مانند تورهای گردشگری تهران و ایران، و همچنین برگزاری  شب و هفته مناطق مختلف مانند اصفهان، آذربایجان، شیراز و گیلان و مازندران و عرضه جاذبه های فرهنگی و خوراک های ویژه برای شناخت بهتر اقوام و مناطق مختلف ایران.