۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۴, چهارشنبه

تولد رضا ارحام صدر، بزرگترین کمدین ایرانی

21 اردیبهشت ماه مصادف با تولد زنده یاد رضا ارحام صدر بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون بود که به گواه بسیاری هنوز هم از بزرگ ترین کمدین های ایران محسوب می شود.

این بازیگر فروردین ماه سال 1384 در تنها گفت و گوی تفصیلی که در بعد از انقلاب داشت درباره بیش از 60 سال حضور هنری اش پاسخگوی سوالات ایسنا شد که به مناسبت سالروز تولد او به بازخوانی اش می پردازیم.
رضا ارحام صدر متولد اردیبهشت ماه 1302 در محله باقلعه ی بخش 4 اصفهان است و فعالیت هنری خود را از سال 1326 و بازی در تئاتر آغاز کرده و در واقع از پایه گذاران تئاتر در اصفهان محسوب می شود او همچنین در سال 1336 با فیلم «شب نشینی در جهنم» وارد سینما شد و بعد از بازی در بیش از 20 فیلم و سریال دوباره به دلمشغولی اصلیش، تئاتر بازگشت و آن را ادامه داد.

دوران تحصیلات
تحصیلات ابتدایی من در اصفهان گذشت و بعد از این که تصدیق 6 ساله ابتدایی را گرفتم، وارد کالج انگلیس ها شدم. آن زمان انگلیس ها از طرف سازمان میسیونری شان یک کالجی تاسیس کرده بودند و من آنجا رفته و سه سال سیکل اول را در آن جا درس خواندم. بعد از این که سیکل گرفتم، پدرم گفت باید بروی آبادان. گفتم آبادان برای چی؟ گفت برای ان که خرج این سه سال را شرکت نفت ایران و انگلیس به عشق این پرداخته که سیکل که می گیرید، بروید در آبادان و تحصیلات تان را در آن جا ادامه بدهید و اجبار داری که بروی. گفتم چشم و به خوزستان و آبادان رفتم و در ترین شاپ جایی که به اصطلاح هنرآموزان و نوآموزان می آمدند مشغول شدم. استاد این قسمت آهن تراشی، سون کشی، چکش زنی و کارهای فنی را یاد می داد.


رضا ارحام صدر

یک دو ماه که دراین کلاس مشغول فراگیری کارهای فنی شدیم، یک روز دیدم که در تابلویی نوشتند که فردا امتحان می گیریم و از شاگردانی که با داشتن سیکل اول از شهرستان ها به آبادان آمدند 5 نفر را انتخاب و به عنوان دانشجو به دانشکده نفت اعزام میکنیم تا در رشته نفت تحصیل بکنند. امتحان دادیم و من نفر دوم شدم و بنابراین بعد از سه ماه در پالایشگاه شرکت نفت انگلیس ایران در آبادان و در قسمت لابراتور و اتاق شماره 19 آن که مخصوص آزمایش نفت های سبک بود، مشغول کار شدم. انجا یک استاد انگلیسی به نام مستر تالیس داشتیم. انواع و اقسام آزمایش هایی که از نمونه های نفت از انبارها و از بنچ ها به آنجا می آوردند را ما برای دیدن مقدار حرارت ، گوگرد و به اصطلاح مقدار غلظتش با دستگاه های مختلف آزمایش می کردیم و نتیجه ها را روی شیشه های نمونه می نوشتیم. بعد از شش ماه که آنجا کار کردم، طوری شد که دیگه رییس هم خودش بالا ی سر ما می ایستاد و کارمان را می دید و همه جا گزارش می داد که این ایرانی ها و بخصوص اصفهانی ها دارای چه هوش و حافظه و قدرت فراگیری هستند. بنده بعد از 6 ماه کار در لابراتوار، بهترین آزمایش ها را در مواد سوختنی انجام می دادم. به طوری که هر کس بازدید پالایشگاه و قسمت لابراتوار می آمد، رییس من می رفت جلو و می گفت ببینید، یک جوان دارای سیکل اول متوسط از اصفهان آمده اینجا و بعد از 6 ماه کاملا مثل یک مهندس نفت، آزمایش روی نمونه های نفتی ما را انجام می دهد و آن وقت هم به من مژده داد که تو به لندن می روی و تحصیلاتت را در رشته نفت آنجا انجام می دهی تا مهندس نفت بشوی و برگردی، بدبختانه آن موقع در سرتاسر ایران اپیدمی بیماری مالاریا بود و در خوزستان که باتلاق های فراوانی داشت بیشتر بود و بنابراین به مالاریا مبتلا و دو ماه در بیمارستان خود انگلیس ها در آبادان بستری شدم تا یک روز یک خانم دکتر انگلیسی آمد و گفت ما هر چه داروهای ضد مالاریا به تو می دهیم بدنت نمی پذیرد و بیماریت علاوه بر این که ادامه پیدا می کند، روز به روز هم بدتر می شود من می نویسم که تو باید برگردی بروی در آب و هوای بومی خودت تا بلکه این داروهای ضد مالاریا روی تو اثر داشته باشد. بنده را فرستادند به شهرم اصفهان، چهارماه هم در اصفهان بستری بودم تا حالم کم کم بهتر شد. حالم که خوب شد، یک نامه نوشتم به شرکت نفت که من دیگر به آبادان برنمی گردم، زیرا من آنجا بدنم آمادگی تحمل بیماری های عفونی را ندارد. آن ها هم دیگر چیزی نگفتند. بعد هم گفتم اگر من چیزی بدهکار هستم، می پردازم.
آن ها جواب دادند که نه خیر شما بدهی هم ندارید و در هر حال ما از کار شما رضایت کامل هم داریم. بنده رفتم وزارت فرهنگ و گفتم می خواهم ادامه تحصیل بدهم. گفتند شما دو سال ترک تحصیل کردید. گفتم ترک تحصیل نکردم. رفت آبادان. آنجا هم گوشه ای از وطن من است و رفتم در شرکت نفت در رشته نفت دو سال درس خواندم. به هر جهت نامه ای به اداره فرهنگ و دبیرستان ادب نوشتند. آن زمان دبیرستان ادب جای کالج انگلیس ها آمده بود. یعنی خوشبختانه در آن موقع انگلیس ها از آن جا خلع شده بودند و خود ایرانی ها کارها را به دست گرفته بودند و از بهترین دبیران و مامورین فرهنگی زمان آن جا مدیر گذاشته بودند. دو شخص به نام های بدرالدین کتاب و استاد حسین عریضی که این ها واقعا دو ستاره درخشان از فرهنگ اصفهان بودند. بنده رفتم و کلاس چهارم متوسطه نشستم و به تحصیل ادامه دادم تا بعد از سه سال دیپلم ششم متوسطه تجارت گرفتم و بعد از آن هم به خاطر علاقه مندی به کارهای هنری یک سال هم در دبیرستان صارمیه به مدیریت مرحوم پرورنده تحصیل کردم و یک دیپلم 6 ادبی هم از آنجا گرفتم.

اشتغال به کار
یک روز در چهارباغ قدم می زدم و آگهی استخدام شرکت سهامی بیمه ایران را دیدم که به دو نفر دیپلمه احتیاج داشت. با یکی از دوستانم رفتم و امتحان دادم و قبول شدم و از سال 1324 کار دولتی را در آن جا شروع کردم. سال اول کارآموز بودم و حقوق نداشتم از خرداد 1326 رسما حکم گرفتم و با ماهی 150 تومان حقوق ثابت و 60 تومان فوق العاده مشغول شدم. نصف این حقوق را به پدرم که بازنشسته و خانه نشین بود می دادم تا زندگی خواهر و برادرهایم را اداره کند. نصفش را هم قصد داشتم که خرج ادامه تحصیل بکنم و در قسمت شبانه دانشکده ادبیات اصفهان که تازه تاسیس شده بود، اسم نویسی کردم و بعد از دادن امتحان ورودی نفر هشتم شدم و تا زمانی که مرحوم دکتر فاروقی مدیر آنجا بود بعدازظهرها در رشته ادبیات تحصیل می کردم تا بعد از چهار سال موفق به اخذ لیسانس ادبیات در رشته فلسفه و امور تربیتی با معدل 5/14 شدم.

شروع فعالیت هنری
کلاس دوم متوسطه بودم که ناظم مدرسه آمد و گفت که معلم حساب مریض شده اند و نمی آیند و ما از دبیرستان سعدی خواهش کردیم که آقای جهانشاه که لیسانس ریاضیات هستند و یک سال هم در انگلستان تکمیل تدریس حسابداری را خوانده اند دو هفته بیایند و درس بدهند. این ها را برای این می گویم که ایشان کاشف من بود. اول معلم من بود و بعد هم پدر خانم من شد. بنابراین آنچه که دارم از آن مرحوم است. آمد سر کلاس و دفتر حاضر غایب را برداشت تا به اصطلاح حضور غیاب کند. به بچه ها گفت وقتی من حضور غیاب می کنم، چون اولین باری است که من آمدم در این کلاس، هر کس را که اسمش را می خوانم، از سر جایش بلند شود و بگوید حاضر که من قیافه اش را هم ببینم و اسمش را در ذهنم بسپارم. نفر چهارم پنجم بود که گفت حسین خسروی حاضر، تقی کربلایی حاضر، بعد رسید به یک اسمی گفت عباس پنیری. کسی نگفت حاضر. ایشان گفت نفهمیدم،  این آقا غایبند. کجا هستند این آقای پنیری؟ من از ته کلاس گفتم قربان تو خیگند. کلاس به خنده افتاد. چون در آن زمان پنیری به بازار می آمد که تو پوست گوسفند بود. یک روغنی هم می آمد که تو پوست گوسفند بود و هر دو تا از اجناس مرغوب بازار بودند. من تا گفتم قربان تو خیکند، دیگه معلم خودش هم از زور خنده نتوانست درس بدهد. با خنده از کلاس بیرون و به دفتر رفت و به ناظم و مدیر گفت بیایید ببینید شما چه محصلین خوش بیان و خوش مزه ای دارید.
مدیر و ناظم مدرسه هم با خنده و شادمانی مستخدم را به دنبال من فرستادند فرستادند و من را به دفتر خواستند. من تو راه که می رفتم فکر می کردم حتما من را تنبیه خواهند کرد. تا رفتم تو دفتر دیدم که مدیر و ناظم من را بوسیدند. گفتند تو چقدر حاضر جوابی و این حاضر جوابی همان استعدادی است که خالق من، به من داده و من به یک هنرپیشه بدیهه ساز معروف هستم. حاضر جواب و کسی که به دیالوگ هایش از خودش چیزهایی اضافه می کند که همان جملات باعث گرمی کار می شود.
بعد مدیر مدرسه گفت: می دونید، ما سالی یک مرتبه جشن داریم. چون انگلیس ها که اینجا بودند، این کار را می کردند و این جشن یک پرده نمایش و یک پرده موسیقی است و از کسانی که سال قبل در این مدرسه فارغ التحصیل شده اند، با حضور والدینشان و بزرگان شهر دیپلم هایشان را می دهیم و بنا به پیشنهاد آقای جهان شاه، امسال غیر از هنرپیشه هایی که از بیرون دعوت می کنیم، می خواهیم چند تا بازیگر هم از بین خود شاگردهای دبیرستان ادب بگذاریم و تو هم به عنوان اولین نفر انتخاب شدی. من تشکر کردم و گفتم نمی دانم که من بتوانم یا نه. گفتند تمرین می کنید، یاد می گیرید مرحوم ناصر فرهمند و مرحوم محمد میرزای رفیعی که بچه ها آقاجون خطاب شان می کردند، دو نفری بودند که تحصیلات شان به پایان رسیده بود و  آزاد بودند.
هر وقت هم که مدرسه جشن داشت این ها می رفتند و برنامه اجرا می کردند و برای نمایش آن سال دبیرستان ادب هم دعوت شده بودند. اسم کار هم رفیق ناجنس بود. در آن زمان موضوع نمایش در مدرسه این بود که یک بچه ای درس خوان و یک بچه ای درس نخوان است. آن شاگردی که درس نمی خواند، مرتب ان شاگرد درس خوان را تشویق به بازیگری و بازی گوشی و این چیزها می کرد و به همین دلیل هم اسمش رفیق ناجنس بود. آن متن را به من دادند و من به قدری این را جالب بازی کردم که مدرسه به جای سه شب نمایش برای والدین و بزرگان شهر، هفت شب نمایش را اجرا کرد و از شب چهارم نفری 5 تومان بلیت فروختند و پولی جمع شد و به من گفتند این پول جمع شده، چه کارش کنیم؟ من گفتم یک پیانو برای دبیرستان ادب بخرید و خریدند و این پیانو هم به عنوان یادگاری از اولین کار بازیگری من در تئاتر در دبیرستان ادب ماند.
تابستان شد. مرحوم ناصر فرهمند یک تئاتر حرفه ای تاسیس کرده بود، به نام تئاتر اصفهان در دروازه دولت شهر که حالا تبدیل به ساختمان مرکزی شهرداری اصفهان شده است. آن موقع چند تا مغازه و یک حمام بود، حمام مرکزی و یک سالن هم داشت که متعلق به آقای محمودیه بود و برای پیشرفت تئاتر، به تئاتر شهرمان و بدون اجاره به مرحوم فرهمند داده بود. آقای فرهمند هم یک روز مرا صدا کرد و گفت چون تو توی مدرسه خوب بازی کردی، باید بیایی و به گروه ما بپیوندی. ما هم رفتیم و کار حرفه ای را بین سال 26 و 27 در تئاتر اصفهان زیر نظر مرحوم فرهمند که او را استاد خودم می دانم شروع کردیم.

شروع نمایش های انتقادی، کمدی
یکی از شب ها که برای اجرا می رفتم، چند نفر جوان ایستاده پای ویترین تئاتر و با هم بحث می کردند. یکی از آنها به دیگری گفت، می دونی این ها کی هستند که عکس شان را انداخته اند. گفت نه، گفت این ها مزه بیندازهای شهر هستند. ان یکی گفت نه بابا. این ها دلقکند. من از این دو تا حرف رنجش پیدا کردم. رفتم تو تئاتر شب بدی را گذراندم تا نقشم را بازی کردم. تئاتر هم پیسی بود به نام حاج عبدالغفار در تهران. حاج عبدالغفار هم رل یک نفر سده ای بود که یک دکان تعمیرات دوچرخه داشت که من هم اسدالله نوکر اصفهانی او بودم. نمایش که تمام شد،  آخر شب راه منزل مان یکی بود. آخر شب من و آقای ثبوت هر دو با هم ساکت به سمت خانه می رفتیم. وسط راه به من گفت تو چرا امشب حرف نمی زنی؟ گفتم من دمقم، کسلم. گفت چرا؟ داستان را برایش گفتم که چند نفر بودند، این اظهارات را راجع به ما می کردند که ما مزه بینداز یا دلقکیم. گفت نه نه نه تو که الان دیپلم گرفتی و بعد هم می خواهی تحصیلاتت را ادامه بدهی، اصلا نباید به این حرف ها توجه داشته باشی. گفتم حالا استاد یک نظر دارم. گفتم من نظرم این است که ما صرفا نباید که مردم را بخندانیم که انها هم خیال کنند ما مزه بینداز یا دلقکیم. من معتقدم یک صحنه های انتقادی هم در نمایش های مان بگذاریم و اصلا ننویسید نمایش سراسر خنده و کمدی مثلا خسیس، بنویسیم نمایش کمدی انتقادی خسیس گفت: خوب این نظر را فردا عصر که بزرگان قوم و پیرمردهای تئاتر هم هستند، بگو. اگر آن ها نظر دادند، شروع می کنیم. انتقاد هم می کنیم. گذشت و فردا عصر شد و من زودتر آمدم و دیدم اتفاقا مرحوم جهان شاه و مرحوم رفیعی و مرحوم رشتی زاده که او هم از کمدی بازهای قدیمی اصفهان بود، نشستند و دارند چای می خورند. یک مرتبه من که آمدم، مرحوم فرهمند گفت: آقایان، این ارحام دیشب آخر شبی یک همچنین نظری داشت، شما چه می گویید؟ وقتی من نظریه ام را برای آقایان گفتم، همه شان بالاتفاق گفتند چه خوب هدفش این است که وقتی ما مردم را بعد از این که 2 ساعت خنداندیم، و از در سالن بیرون رفتند، یک چیز معنادار هم کف دستشان باشد. یک موضوع اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و یک نتیجه اجتماعی و اخلاقی. مرحوم ناصر فرهمند گفت من حرفی ندارم، ولی یک مقدار انتقاد از دستگاه های دولتی بکنیم، ما را می گیرند. من گفتم نه خیر استاد. آنها وقتی وظایف شان را به خوبی انجام نمی دهند انتقاد می کنیم و مردم هم هو می کنند و در واقع ما در لفافه طنز یک گوشه کنایه هایی می زنیم و این جیگر مردم را وقتی یک همچین چیزهایی بشنوند، خنک می کند. اجازه می دید از همین امشب شروع کنیم؟ گفت شروع کن. گفتم موضوع پس این است که صبح اول پرده نشان می دهد که شما می روی سر کار، مثلا 10 تومان به من می دهی، می گویی اسدالله این 10 تومان را خرج کن، صورتش را بنویس و شب که من می آیم، صورت به من بده، گفتم منتهایش من یک چیزی اضافه می کنم و در امشب خواهم گفت که 10 تومانی که به من دادی، مثلا 2 زار ماست گرفتم، 30 شاهی نون سنگک، 10 شاهی پنیر گرفتم. عرض کنم که 6 تومان هم مالیات دادم. تا من می گویم 6 تومان مالیات دادم، شما می گویید دیگه اون 6 تومان مالیات چی بوده؟ من می گویم یک ماموری آمده بود که حاج آقایی که دکان چرخ سازی دارند، باید سالی 6 تومان هم مالیات بدهند. این ورقه اخطار را بگیر، و اگر تا 2 روز دیگر این مالیات را ندهید، دکانتان را می بندند. گفتند خیلی خوب. امید خدا تا ببینیم چی می شه، تئاتر شروع شد، رسید به اون صحنه که با لهجه گفت: بیا ببینم اسدالله، حساب امروزت را پس بده. ما هم گفتیم مثلا 30 شاهی ماست، 10 شاهی نان سنگک، یک قران سبزی خوردن، یک قران پنیر، دو تا نان سنگک هم 3 زار، 6 تومان هم مالیات. گفت مالیات؟ ما که نباید مالیات بدهیم. تو دست های من را ببین. از بس که من روزها دوچرخه تعمیر می کنم پینه دارد. گفتم حاج آقا شما نمی دانید مالیات تو این مملکت مال همین آدم های زحمتکش است که دست شان پینه دارد. نجارها، آهنگرها، پینه دوزها،از این ها مالیات می گیرند. تصادفا من چند وقت قبل از این که نمایش شروع بشود یک روز به یک آهنگری برخورد کردم. او گفت یک قبض برای ما آوردند، 6 تومان مالیات خواسته اند. گفتم اجازه می دید این چند روز پیش من باشد؟ گفت بله. آمدم جلوتر یک نجاری بود، که با او آشنا بودم. صدا زد ما را گفت آقای ارحام، شما که تو تئاتر بازی می کنید، ببینید آقا برای من نجار که ماهی 6 تومان هم کار نمی کنم، 6 تومان مالیات می خواهند این هم ورقه اش. گفتم اجازه می دهید چند روز پیش من باشد؟ آن هم از او گرفتم و یک پنبه دوزی هم زیر پله های تئاتر بود که به او اصغر واکسی می گفتند کفش ها را واکس می زد و 10 شاهی بهش می دادند. آن هم گفت یک ورقه برای من هم آوردند که اگر تا 2، 3 روز دیگر مالیات سالیانه ندهی، از کارت جلوگیری می کنیم. ورقه آن را هم گرفته بودم. اصلا وجود این سه چهار برگ اخطاریه از زحمتکشان اصفهان، هی وجود من را از داخل ناراحت می کرد که چه جور بیاییم این ها را منعکس کنیم تا شبی که به استاد فرهمند گفتم. موافقت کرد.
پیرمردهای تئاتر هم موافقت کردند و اولین شبی که من این را گفتم. باور بفرمایید وقتی گفتم در این کشور مالیات را از افراد زحمتکش و کسانی که دستشان پینه دار است، می گیرند، فرهمند اضافه کرد: پس آن ها که کارخانه دارند و میلیون میلیون پول گیرشان می آید، آن ها چقدر می دهند. گفتم آن ها یک شب یک سور می دهند، یکی اش هم از همین آب زردی ها (مشروب) و یک شام می دهند، بعد برایشان می نویسند که مردم این ها اینقدر وضع مالی شان خراب است بیایید برایشان پول جمع کنید و کمک شان کنید. ولی پینه دوز و نجار و آهنگر و کفاش که سوری نمی دهند و ویسکی نمی دهند، از شان پول می گیرند. شب اول که این صحنه را ما بازی کردیم، در سالن ولوله شد. یعنی مردم ضمن دست زدن ممتد، فریاد می کشیدند و براوو می گفتند. مثل فوتبالیستی که توپ توی دروازه زده باشد، شب نمایش گذشت و دو شب بعدش هم همین صحنه ها را اجرا کردیم. از شب سوم دیدم که دم تئاتر قلقله است و برای یک هفته دیگر بلیت می فروشند.


رضا ارحام صدر

از همین جا بود که ما انتقاد را در نمایش گذاشتیم و نمایش انتقادی کمدی سخت مورد توجه مردم قرار گرفت. مردم اصفهان گرایش شان نسبت به تئاتر صدچندان شد و مرحوم فرهمند هم همان زمان، گفت که باید این سبک را به نام رضا ارحام صدر به ثبت برسانیم. یک هفته که از نمایش گذشت، دیدیم پلیس آمده دم تئاتر می گوید که مدیر تئاتر بیاید دارایی. من فورا مساله را فهمیدم. مرحوم فرهمند گفت حالا چه کار می کنی؟ گفتم جواب پیش من است و سه تا کاغذ که از کسبه گرفتم، توی جیب من برای جوابگویی مدرک است. گفت پس تو برو دارایی. من رفتم دارایی و پشت در اتاق پیشکار دارایی وقت، که شخصیتی واقعا بافرهنگ و انسان به نام ضرابی که از اهالی تبریز بود. من رفتم تو گفت بفرمایید. گفتم من ارحام صدر هستم که بنده را احضار فرموده بودید. از تئاتر اصفهان آمده ام. گفت بفرمایید اقا. بنشینید. تا من نشستم گفت آقا این چی هست که شما چند شب است در تئاتر می گویید که از کارگرها و زحمتکش ها مالیات می گیرند و از کارخانه دارها، پولدارها و سرمایه دارها نمی گیرند. گفتم بله قربان. من هستم که این جملات را می گویم و مردم هم بینهایت دوست دارند. گفت اولا من نمی گویم که انتقاد نباشد، ولی وقتی که شما خودت الان کارمند شرکت بیمه و کارمند دولتی از کارهای دولت انتقاد کنی، دیگه مردم تره هم برای ما خرد نمی کنند و به چشم انتقاد به ما نگاه می کنند.
گفتم آقای پیشکار دارایی، حقیقتش این است که من از در چند تا مغازه که رد شدم، دیدم به همه شان ابلاغ شده که سالی 6 تومان باید مالیات بدهند. به کسانی که اصلا تواناییش را ندارند. به پینه دوز واکسی تو خیابون. به یک در و پنجره ساز آهنگر، به یک نجار که فقط کرسی برای زمستان های مردم می سازد، آن ها دیدند نمی توانند این پول ها را بدهند و شکایت کردند. من هم تئاتر را یک روزنامه گویا می دانم و فکرم هم این است که تئاتر باید در جهت برطرف کردن ناراحتی های زندگی مردم مخصوصا طبقه مستضعف و مستمندان دیالوگ و نمایش بگذارد و انتقاد کند. گفت من این فکر شما را هم می پسندم و اصلا می پرستم. بسیار عالی است. تئاتر اگر انتقاد نداشته باشد، اجرا نشود، بهتر از این است که اجرا بشود، اما خوب باید رعایت هم بشود. من کاغذ را که به کسبه ابلاغ شده بود در اوردم، گذاشتم روی میزش و گفتم آقای پیشکار دارایی ببینید، کارگران زحمتکش اصفهان با چه دیدی به دولت نگاه می کنند؟ گفت حق به جانب شماست. این کار را باید دولت بکند، ولی گام به گام. یک دفعه ما نباید بخشنامه می کردیم که از فلان تاریخ اگر مالیات ندهید، بسته می شوید. پیشکار زنگ زد و معاونش آمد و گفت فورا برای تمام کسبه بخشنامه بکنید که ان اخطاریه که فرستاده، بالاسرش بنویسید آگهی دوم و دارایی اصفهان تصمیم گرفت. سالیانه مالیات مقطوع را برای زحمتکشان باطل کند و از سال های آینده با قانونی که از مجلس می گذارد، جدول مالیاتی تعیین شود. اگر بدانید تو اصفهان چه ولوله ای با این اقدام ما افتاد که هم ما روحیه پیدا کردیم و هم در تمام نمایشنامه ها یک انتقادی از بخش های دولتی گذاشتیم.

تئاتر المپ
سالنی که در ان برنامه اجرا می کردیم طاقش خراب شده بود و چکه می کرد یک روز فرهمند آمد و گفت: یک باشگاه ورزشی است به نام المپ که متعلق به شخصی به نام روشن ضمیر معروف به کارگری است و این حاضر شده یک زمین والیبالش را در اختیار ما بگذارد و ما هم یک صحنه تئاتر دستی با تخته و الوار توی آن بسازیم و تابستان به اجرای برنامه بپردازیم. ما هم گفتیم بسیار خوب است. تئاتر در اصفهان شروع شده، دیگه نباید تعطیل بشود. خلاصه رفتیم باشگاه المپ و اولین نمایش را به نام خلیفه یک روزه تمرین کردیم. من رل خلیفه هارون الرشید را بازی می کردم و مرحوم فرهمند هم در یک نقش کمدی رل حسن قناد را بازی می کرد که نمایش خیلی گرفت. نمایش دوم را که آمدیم تمرین کنیم، فرهمند گفت همان رفیق ناجنس که در دبیرستان ادب بازی کردیم، حالا این جا بگذاریم؟ گفتم هر طوری که می دانید. به مدیر تئاتر صورت دادیم که برای ما دکورها را تهیه کند. یک روز عصر آمد آنجا و گفت آقا من دیگه یک قرون بابت دکور و لباس و این ها ندارم که بدهم. شما تو همان دکورها این نمایش رفیق ناجنس را بازی کنید. گفتیم بابا اون دکورها قصر خلیفه هارون الرشید بود. ما می خواهیم اتاق یک تاجر بازاری را نشان بدهیم. تو ان دکور که نمی شود گفت دیگه همین است که هست. می خواهید بایستید، نمی خواهید بروید. فرهمند هم عصبانی شد، گفت بچه ها اثاث هایتان را بریزید توی چمدان ها تا برویم هر کسی یک ساکی، چمدانی، چیزی داشت جمع کردیم و آمدیم و تئاتر المپ بسته شد.

تئاتر سپاهان
یکی از شب ها که خلیفه یک روزه را بازی می کردیم، پسر عموی من به نام علی ارحام صدر که به خاطر یکی بودن نام فامیلی مان آن را صدری صدا می زدیم آمد و نمایش ما را دید و خیلی خوشش آمد. به من گفت ارحام، چقدر سرمایه می خواهد که آدم یک تئاتر باز کند؟ گفتم نمی دانم یک جایی را مثل اینجا می خواهد که به ما مجانی داده بودند و یک صحنه و لباس که تئاتر اجرا کنیم. صدری که صاحب یک موسسه و ماشین باری بود گفت من حاضرم این سرمایه گذاری را بکنم. او سرمایه اش را نقد کرد و آورد با فرهمند تئاتر سپاهان را تاسیس کردیم. برنامه دوم سوم بود که اختلاف بین آقای صدری و آقای فرهمند پیدا شد که اختلاف مالی بود. آقای فرهمند هم گفت من می روم و تئاتر اصفهان را دوباره احیا می کنم. همان تئاتری که قبلا یک مدت کوتاهی توی آن بازی کرده بودیم، یک عده از هنرپیشه ها هم به طرفداری از آقای فرهمند بلند شدند و رفتند تئاتر اصفهان را تاسیس کردند.
آن هایی که توی تئاتر سپاهان مانده بودند، بنده بودم به همراه آقای وحدت، که رفیق دوران بچگی ما که مدرسه می رفتیم بود و روزهای تعطیل تو بیشه های اصفهان می رفتیم، پیس می نوشتیم و اجرا می کردیم و به اصطلاح آرتیست بازی درمی آوردیم. آقای وحدت هم ماند. آقای عیوقی پسر خواهر آقای صدری هم بود و من هم که پسر عمویش بودم. فرهمند به من گفت تو نمی توانی بیایی، با این که می دونم چقدر من را دوست داری. شما بایستید تئاتر سپاهان را اداره کنید و ما به تئاتر اصفهان می رویم. در آن زمان شنیده بودیم شخصی به نام علی محمد رجایی که از استادهای بزرگ تئاتر بود در کرمان یک سینما را اجاره کرده و روزها فیلم نمایش می دهد و شب ها در یک سانس به همراه سه دخترش نقش نوکری به نام چراغ علی بازی می کند که در شهر هم به همین نام معروف شده بود. پسر عموی من با شادروان عزت الله نوید که از عاشقان تئاتر بود به کرمان رفتند و آقای رجایی را به همراه سه دخترش که بسیار زیبا، فهمیده ،عفیف و تحصیلکرده بودند را دعوت به همکاری کردند و با خود به اصفهان آوردند.
بنابراین تئاتر سپاهان دارای سرمایه بزرگی شد. سه تا دختر در آن موقع که هنرپیشه زن کم بود، باعث شد که مرحوم رجایی، نمایش های زیبایی تنظیم می کرد، خودش هم آهنگ می ساخت و دخترهایش هم بازی می کردند، اولین نمایش این گروه به نام گرگ دو پا روی صحنه رفت. من رل نوکر و آقای وحدت هم رل پسر کدخدا را بازی می کرد که عاشق دختر ارباب می شد و بعد هم به هم می رسیدند.
کم کم صدری که دو سالن تئاتر تاسیس کرده بود یکی از آن ها را تبدیل به سینما کرد و دید درآمد سینما بهتر است. من هم مدتی قهر کردم و رفتم و به جای من همایون را آوردند که به او همایون چاق می گفتند و کمدی بازی می کرد. مرحوم جهانگیر فروهر هم بود. ولی این ها نتوانستند جای من را پر کنند. من طوری نقش کمدی را بازی می کردم که برای مردم خاطره انگیز بود به هر حال آمدم بیرون و تئاتر را رها کردم. صدری هم آنجا را تبدیل به سالن سینما کرد.

تاسیس گروه هنری ارحام
رضا ارحام صدر در ادامه افزود: بعد از سه سال عده ای از جوان ها به خانه ما آمدند. هنرمندان جوانی مثل مرحوم خندان، خدادوست زارع، محمد گلستان، منصور جهانشاه که تازه وارد تئاتر شده بودند و با عشق کار می کردند. آمدند خانه من و گفتند تو که به اصطلاح جلوداری، تو که پیشکسوتی و سابقه ات از ما زیادتره، تو که برای ما کارگردانی می کردی، ما که عاشق این کار هستیم چکار کنیم؟ گفتم هر کاری می خواهید بکنید. گفتند ما می خواهیم یک گروه تئاتر آزاد تشکیل دهیم به نام گروه هنری ارحام. خودمان هم رفتیم با سینما پارس در جلفا که متعلق به ارامنه است صحبت کردیم و آن ها حاضرند صبح تا ساعت 5/8 بعد از ظهر فیلم نمایش دهند و از آن به بعد سالن را به ما بدهند تا شبی یک برنامه بگذاریم. به همین ترتیب گروه هنری ارحام از سال 44 در جلفای اصفهان شروع به کار کرد و برنامه ها یکی پس از دیگری با موفقیت تمام و استقبال شدید مردم مواجه شد.
سه تا از نمایشنامه های ما در ان زمان آخرش (ها) داشت. اولش گذاشتیم بوقلمون ها. یعنی کسانی که برای چند روز گذران زندگی یک مرتبه در هر مورد 180 درجه خودشان را عوض می کنند که مردم خیلی استقبال کردند. اسم دومیش را گذاشتیم رسواها. کسانی که تظاهر می کنند به خداشناسی و از این راه در هر حال هر رقم که می توانند در اجتماع به اصطلاح بدون رعایت منافع مردم فقط برای منافع جیب شان کار می کنند و این ها رسواهای اجتماع هستند. این هم استقبال شد. سومیش را گذاشتیم دلقک ها. هر سه تا هم موفق شد و یکی از یکی بهتر. الان هم کپی فیلمبرداری شده اش در بایگانی سازمان تلویزیون تهران است. از این جا به بعد سعی ما در این بود که نمایشنامه ها 10 درجه از نمایشنامه های قبلی بالاتر باشد چه از لحاظ طرح و دکور و چه از لحاظ متن نویسی و نقش هنرپیشه ها. گروه ما و تئاتر اصفهان به مدیریت مرحوم فرهمند در مقابل هم سعی می کردیم نمایش های خوبی را اجرا کنیم. مثلا آن ها لمیزر بل و بینوایان به قلم ویکتور هوگو را اجرا می کردند و ما هم در مقابلش کدامیک از دو و یکی از بهترین نوشته های لئون تولستوی را روی صحنه می بردیم. بنابراین می بینید که در آن موقع چه نمایشنامه هایی در مقابل هم روی صحنه می رفت یا فرهمند تخت جمشید در آتش را اجرا کرد که البته داستان سر گشتگی ملت بود، ولی ما در مقابلش خون بهای ایران را گذاشتیم و گوشه ای از تاریخ را برداشتیم و به اصطلاح برای خودمان آداپته کردیم و به روی صحنه بردیم. در واقع این دو تئاتر در عالم رفاقت با هم دوست بودند، ولی در کار رقیب بودند و آن موقع مردم بهترین تئاترها را در اصفهان دیدند، تا این که کم کم مرحوم فرهمند مریض شد و نتوانست ادامه دهد و بنا کرد پیش پرده آوردن و ساز و آواز و موسیقی و رقص گذاشت و ما هم این طرف شروع کردیم و یک سری نمایشنامه های کمدی گذاشتیم. تقریبا گروه تئاتر اصفهان که از بین رفت.
تئاتر صدری هم که تبدیل به سینما شد و فقط گروه هنری ارحام ماند به اتفاق بنده و یک سری جوان ها که تا یک سال قبل از پیروزی انقلاب به اجرای برنامه پرداختیم و آخرین نمایش هم که اجرا کردیم نمایش کمدی، انتقادی من می خواهم بود. باید ذکر خیری هم از شادروان مهری ممیزان بکنم که بازیگر و نویسنده بسیار باقدرتی بود و اصلا اصفهان ما یک تئاترنویس داشت و آن هم ایشان بود که یک مدتی در تئاتر اصفهان کار کرد و بعد از آنجا استعفا داد و به گروه هنری ارحام پیوست. در این جا بود که مجددا بعد از چند سال تئاتر قوه و قدرت کاملا شایسته ای به دست آورد. گروه هنری ارحام در 18 سال حیات خود برنامه های یکی از یکی قوی تری روی صحنه برد. افراد هنرمندی هم از گروه ما وارد عرصه تئاتر کشور شدند. ما در اصفهان سه نفر داریم که دارای مدکر دکترای تئاتر هستند. علی رفیعی، پرویز ممنون و تقی نکته دان که به ترتیب در فرانسه، اتریش و آمریکا درس خواندند و مدرک گرفتند. هر سه این ها کارشان را با تئاتر ما شروع کردند. آن ها لطف می کنند و می گویند ما شاگرد فلانی هستیم در صورتی که من خودم را تا زمانی که زنده هستم شاگرد دیگران می دانم و هیچ وقت هم داعیه ی استادی ندارم.

ورود به سینما با شب نشینی در جهنم
یک شب مهدی میثاقیه که بعدها استودیو میثاقیه را در تهران تاسیس کرد، آمد اصفهان تا نمایش وادنگ را ببیند. بعد از نمایش بلند شد و با صدای بلند گفت: ای مردم اصفهان قدر این تئاترتان را بدانید. این تئاتر علاوه بر این که خیلی خنده دار است، بسیار آموزنده، اخلاقی و اجتماعی است. مردم او را تشویق کردند و با اتفاق هم به سوی دفترمان رفتیم. میثاقیه گفت: من پیس وادنگ را می خواهم فیلم کنم و این را به من بفروشید. به ممیزان گفتم نسخه اضافی داری؟ گفت: بله. از کیفش درآورد و یک نسخه صحرای محشر که بعد اسمش را به وادنگ تبدیل کرده بودیم به آقای میثاقیه فروختیم. میثاقیه پیس را به تهران برد و به حسین مدنی که آن موقع کتاب طنز پرفروشی به نام اسماعیل در نیویورک نوشته بود داد تا آن را تبدیل به سناریو کند. آن هم نوشت و شب نشینی در جهنم به وجود آمد. از من هم دعوت شد تا رل حاج جبار را بازی کنم. آن موقع در تئاتر شرایط خیلی خوبی را داشتم. اسم من که برای نمایش روی تابلو می رفت تمام سالن پر می شد و حتی تئاتر ما طوری بود که از همه جای ایران به اصفهان می آمدند تا روز ابنیه تاریخی و شب تئاتر ما را ببینند. وجود تئاتر ما به اقتصاد شهر هم کمک می کرد. مثلا یک خانواده 5 نفره می آمدند و بلیت برای 15 شب دیگر گیرشان می آمد می خریدند و 15 شب در اصفهان می ماندند. بنابراین هزینه هایی که برای هتل، غذا، ایاب و ذهاب و چیزهای دیگر می دادند به اقتصاد شهر کمک می شد و واقعا چرخ های اقتصاد شهر ما را یک تئاتر می چرخاند و این چیزی بود که آن موقع روزنامه نویس ها و منتقدین همه در جراید منعکس می کردند. حتی شب هایی که من در نمایش حضور نداشتم فروش از 10، 15 هزار تومان به 300، 400 تومان می رسید، به هر حال ناچار بودم و می خواستم وارد سینما شوم. به هر حال آمدم و برای شب نشینی در جهنم گریم شدم. آن وقت گریمورهای قدرتمندی مثل معیری و محتشم نداشتیم. آقای کنعانی بود که هم گریم می کرد و خودش هم بازیگر بود. این ها هر کاری کردند که صورت جوان ما را پیر نشان بدهند و بتوانم رل حاج جبار را بازی کنم نشد.فیلم را می گرفتند و شبانه ظاهر می کردند. می انداختند روی پرده اکران، می دیدند صورت من فقط خط خطی است. آن وقت ها می خواستند پیر نشان بدهند، یک خط قهوه ای می کشیدند، یک خط سفید هم زیرش می کشیدند. یعنی یک چروک است. ولی وقتی که کلوزاپ می گرفتند و می افتاد روی پرده کاملا معلوم بود یک جوان است که صورتش را خط خطی کردند.
یک روز آقای باقری که مدیر تهیه این فیلم بود، آمد و گفت: یک آقای ایرونی که در بلشی تئاتر شوروی فارغ التحصیل شده و رشته تئاتر خوانده بازیگر بسیار خوبی است. پیر هم هست و اصلا صورتش گریم هم نمی خواهد. اما بک مقدار فارسی اش به خاطر این مدت که در شوروی بوده ضعیف است. گفتیم برو بیاورش. رفت و عزت الله وثوق را آورد. دیدیم این نقش مال آن است و فقط برای این که نشان دهند خسیس و هوسباز است، به وسیله ی کمی خمیر دماغش را سربالا کردند. قرار شد من هم به اصفهان برگردم. میثاقیه جلویم را گرفت و گفت: من روی اسم تو تبلیغات کرده ام و پیشنهاد کرد رل ابراهیم، نوکر حاج جبار را بازی کنم. به هر حال قبول کردم و کار را شروع کردیم. کارگردان فیلم سروری بود و در دکور ساختن نظیر نداشت تمام دکورهای فیلم را هم خودش ساخته بود. اما در کارگردانی تجربه زیادی نداشت. با این که خود من فیلم اولم بود، در شب دوم احساس کردم پلان ها را اشتباه می گیرد. مثلا می دیدم که حاج آقا یکدفعه وارد حجره می شد، ولی مشخص نبود از کجا آمده. بعد هم مجبور می شدند تا اینسرت و به قول خودشان لایی بگذارند تا فیلم درست شود. به میثاقیه گفتم چطور است که ساموئل خاچیکیان را بیاوریم؟ گفت: ساموئل به خاطر شکست تجاری چهارراه حوادث خانه نشین شده و با سینما قهر کرده است. گفتم من می آورمش. رفتم و به اتفاق آرمان که همسایه اش بود به خانه خاچیکیان رفتیم. دیدم مایوس پشت کرسی نشسته و دارد قهوه می خورد. گفت: اِ ارحام تو این جا چکار می کنی؟ شنیدم آمدی تهران و داری تو یک فیلم بازی می کنی. گفتم بله. ولی در فیلمی که کارگردانش ساموئل خاچیکیان نباشد کار نمی کنم. گفت: نه ارحام جون من دیگه گذاشتم کنار و با سینما قهر کرده ام. گفتم من آمده ام تو را ببرم و با سینما آشتی ات بدهم. بعد از کلی صحبت تسلیم شد و لباس پوشید و به اتفاق آرمان به استودیو بدیع محل دکورها رفتیم.
واقعا اینقدر دکورهای این فیلم را زیبا درست کرده بودند که اگر فیلم رنگی بود روی ده فرمان و فیلم های بزرگ خارجی را کم می کرد. به هر حال سروری و خاچیکیان هر دو ویزور گردنشان می انداختند و پای صحنه می ایستادند و سروری یه چیزهایی می گفت، خاکیچیان قبول می کرد و می گفت خیلی خوب تو درست می گویی ولی زاویه های اصلی و کانتینیو فیلم دست ساموئل خاچیکیان بود. اسم هر دو هم در تیتراژ به عنوان کارگردان آمد. به هر حال کار آماده شد و فیلم بسیار پرسر و صدایی در آن زمان شد. همان زمان بود که مردم مثلا چهارراه حوادث را دیده بودند در هر سینمایی که تابلوی فیلم بود، با لگد می زدند و تابلو را می انداختند. حالا این شب نشینی در جهنم روی اکران رفت خدا می داند از صبح تا شب چند سانس اجرا می شد و تو سینما ایران و بعضی سینماهای لاله زار یک ماه تمام این فیلم روی اکران بود و جمع اولین فروش آن موقع 36 میلیون تومان بود. این فیلم مورد علاقه مردم قرار گرفت و بعد هم در شهرستان ها خیلی خوب کار کرد. زمانی که فیلم در اصفهان اکران شد، آقای میثاقیه یک قالیچه خیلی خوب به آقای عزت الله وثوق پاداش داد و اتومبیل اس دو بیکر خودش را هم کلید طلایی برایش ساخت و توسط استاندار در مراسمی به من هدیه کرد.
پدر مهدی میثاقیه تاجر بود و از پولی که از آن گرفته بود فیلم مزد ترس را از خارج خریده و توسط منوچهر اسماعیلی که از دوبلور های زبردست بود دوبله کرده بود. از درآمد اکران این فیلم شب نشینی در جهنم را درست کرد و از درآمد شب نشینی در جهنم استودیو میثاقیه را ساخت. لابراتوار رنگی و انواع و اقسام دوربین ها را آورد. فیلم هایش هم یکی پس از دیگری با موفقیت روبه رو شد.

انسان ها
بعد از شب نشینی در جهنم میثاقیه تهیه فیلم انسان ها را در دست گرفت و فروزان هم با این فیلم وارد سینما شد و از شمال برای بازی به تهران آمد. من هم در فیلم نقش یک واکسی را داشتم. همان موقع نمایش مست در اصفهان نمایش داده می شد. پسر عمویم گفت: تو خودت تئاتر را راه انداختی و حالا می خواهی شکست بخورد؟ من ناچار شدم به اصفهان برگردم و رل مست را ادامه دهم و به جای من مرحوم مجید محسنی در فیلم بازی کرد.

سایر فیلم ها
از سال 36 که شب نشینی در جهنم را بازی کردم تا سال 40 و حضور در فیلم علی واکسی پیشنهادات خیلی زیادی داشتم من فقط جواب می دادم که برای سینما ساخته نشده ام. من کارم تئاتر است و باید برگردم به تئاتر خودم. در مجموع فیلم هایی هم که بازی کردم هر کدام مورد خاصی پیش آمد که در رفاقت و رودروایسی قبول کردم. مثلا سه فیلم شوهر پاستوریزه، کی دسته گل به آب داده و لج ولج بازی هر سه ساخته وحدت بود و ایشان هم به همراه احمد نجیب زاده که نویسنده بودند از دوستان دوران بچگی و جوانی من محسوب می شدند. دوربین را آورده بودند اصفهان و می خواستند من حضور داشته باشم. حتی کل صحنه های فیلم شوهر پاستوریزه در خانه من فیلمبرداری شد. بعد از این فیلم هم وحدت گفت: ارحام جون من یک مقدار از بدهی هایم را با این فیلم داده ام. بیا یک فیلم دیگر هم کار کن تا بتوانم از درآمدش دو فیلم دیگر بسازم و لج و لج بازی را بازی کردم و بعد هم گفت در فیلم کی دسته گل به آب داده نقش خودت است و من با سرور رجایی در فیلم بازی کردم. برای فیلم جاده زرین سمرقند هم ملک مطیعی به اصفهان آمد و گفت من این فیلم را به عشق این که تو بیایی و نقش آن حلوافروش را بازی کنی می سازم و من قبول کردم. روی اصل علاقه در هیچ کدام از فیلم ها حضور پیدا نکردم. مثلا صابر رهبر به اصفهان آمد و گفت یک فیلم به نام مردان خشن را دارم می سازم که تو همراه فردین و مشایخی شاخص های این فیلم هستید. حتی فردین یک روز به هتل عباسی که آن موقع مشغول ساخت آن بودم آمد و تو رودروایسی قبول کردم. بعد از فیلم لج و لج بازی هم سینما را کنار گذاشتم و تئاتر را ادامه دادم. سه سریال هم کار کردم که در میان آن علاءالدین و چراغ جادو که مردم اسم آن را جعفر جنی گذاشته بودند بیشتر مورد توجه قرار گرفت. در مجموع 17 فیلم و 3 سریال بازی کردم که از کارهای سینمایی ام از شب نشینی در جهنم خیلی خوشم آمد.

بعد از انقلاب
انقلاب شد و آنقدر در اصفهان شهید داشتیم که همه عزادار بودیم و طبیعتا تئاتر هم تعطیل شد. بعد از 10، 12 سال که از انقلاب گذشت و اوضاع مقداری آرامش پیدا کرد، هر چقدر به ما گفتند دوباره شروع کنید، گفتیم دلمان نمی آید در شهری که این همه شهید و عزادار داشته تئاتر کار کنیم و ادامه ندادیم. برای کار در سینما هم می گفتند که تو جزء ممنوع الچهره ها هستی ولی وقتی علی حاتمی خواست جعفر خان از فرنگ برگشته را بسازد به من اجازه دادند تا بازی کنم. بعد از آن هم در فیلم افسانه شهر لاجوردی ساخته محمد علی نجفی نقش بهلول را بازی کردم که به خاطر صحنه رقص سماع که از مولانا جلال الدین رومی گرفته و در فیلم گذاشته بود، توقیف شد.

اجرای برنامه در خارج از کشور
حسن رجایی که ریاست انجمن خدمات فرهنگی ایرانیان خارج از کشور را به عهده داشت، من را دعوت به کار کرد و تعدادی نمایش را در سراسر دنیا اجرا کردیم. نمایش آقا معلم را در سرتاسر آلمان بردیم که با استقبال خیلی زیادی مواجه شد. همچنین نمایش خواستگاری را در سراسر آمریکا، اروپا اجرا کردیم. یک نمایش هم به همراه امیر شروان و ناصر سپهرنیا به نام ارحام صدر رییس جمهور می شود را در طول 44 شب در سراسر آمریکا و کانادا به روی صحنه بردیم که با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری در ایران با استقبال خیلی خوبی مواجه شد.


رضا ارحام صدر

کوچه اقاقیا
برای بازی در سریال کوچه اقاقیا از من دعوت کردند که به خاطر معالجه عازم آمریکا بودم و قبول نکردم وقتی هم که برگشتم دیدم که آقای نوذری را جای من گذاشتند و خوشحال شدم. دوباره به سراغ من آمدند و خواستند که نقش پیرمرد خوشمزه ای را بازی کنم که وارد مجموعه می شود گفتم من بوسیدم و کنار گذاشته ام شما هم مرا کنار بگذارید و حالا هم که کنار هستم و از این که دیگران را در وسط می بینم لذت می برم. اخیرا هم مجددا رضا عطاران پیشنهاد بازی در یک سریال را به من داده است که هنوز جواب نداده ام. در سریال و سینما چون پلان پلان است می توانم کار کنم اما به هیچ وجه به صحنه تئاتر بر نخواهم گشت. تئاتر انرژی زیادی می خواهد که من ندارم. رسول توکلی هم که از بچه های اصفهان است برای یک سریال از من دعوت کرده که سناریو آنرا هم هنوز نخوانده ام.

وضعیت تئاتر اصفهان
تئاتر در اصفهان وضعیت خوبی ندارد و تقریبا بساطش برچیده شده است. یکی دو نفر هستند که یکی از این ها هم کارهای من را تقلید می کند. حتی یک شب به او گفتم همان نقش خودت را بازی کن و برو جلو. بعد دیدم همان نقش من در نمایش وادنگ را تقلید می کند. یک بار از من خواست تا نصیحتش کنم. به او گفتم آقای اکلیلی خودت باش تا همیشه باشی و با بال خودت به آسمان ها پرواز کن نه با بال دیگران. یک وقت لای شاخه های درخت یا آجر دندانه های حیات گیر می کنی. به هر حال هر کسی یک رزق و روزی و موقعیتی برای خودش دارد.

نصف جهان
در این فیلم که در سال 71 ساخته شد من نقش کوتاهی را ایفا کردم. با برادر کارگردان دوست بودم و او از من درخواست کرد تا در فیلم برادرش مرتضی شاملی که پایان نامه تحصیلی اش محسوب می شد یک پلان بازی کنم من هم به نیت کمک به او قبول کردم و گفتم فلان روز عازم تهران هستم و بیاید در فرودگاه و از من فیلم بگیرد و به همین صورت هم انجام شد.
فیلم به دلیل ممنوع الکار بودن من تا مدتی توقیف بود بعد هم که اکران شد به خاطر اینکه فیلم های پرقدرتی در مقابلش بودند فروش خوبی نکرد تا اینکه چندی پیش از طریق تبلیغات تلویزیونی متوجه شدم این فیلم مجددا در یک سینما در تهران بدون اینکه اطلاعی به من بدهند اکران می شود و با استقبال خوبی هم مواجه شده است. مردم به خاطر اسم من به سینما می رفتند و بعد از اینکه حضور کوتاه من را می دیدند اعتراض می کردند.

درسا
آقای دامادی پیشنهاد بازی در فیلمی بنام درسا را داد و به دلیل اینکه شرح حال خودم بود بازی در فیلم را قبول کردم داستان فیلم درباره دختر بچه ای بنام درسا است که به همراه مادرش به خانه صدری پیرمردی که من نقش آن را بازی می کنم نقل مکان می کنند صدری با بچه ها رابطه خوبی ندارد و محدودیت هایی برای او ایجاد می کند ارتباط این دو و ماجراهایی که منجر به کمک کردن صدری به درسا می شود باعث خوب شدن رابطه پیرمرد و درسا می گردد. آقای دامادی تلاش کرد تا این فیلم را به جشنواره کودک اصفهان برساند که موفق نشد.

شکرپاره
با همکاری شرکت فیلم سازی برگ سبز به مدیریت محسن طباطبایی و کمک رضا مهیمن نویسنده و کارگردان، هر سه باهم تلاش کردیم و فیلمی مستند از زندگی خودم را برای ارائه به بازار و پخش در شبکه جام جم اصفهان در طول 90 دقیقه بنام سایه سپید او ساختیم و به خاطر اینکه در نمایش هایی که بازی می کردم به شکرپاره اصفهان معروف بودم پیشنهاد کردند نام فیلم را به شکرپاره تغییر دهیم. در این فیلم ضمن مرور خاطرات من قطعاتی از نمایشها و فیلم هایم هم پخش خواهد شد.

جا مانده از صحبت های ارحام صدر
* از میان کارهای تئاتری ام از مست، من می خواهم و وادنگ بیشترخوشم آمد.
* تنها پسرم بنام محمد مهران در آمریکا درکار فروش وسایل الکتریکی مدیر شرکت معروفی بنام رادیو شک است.
* صبح ها یک ساعت می روم و در آژانس هواپیمایی که دخترم مدیر فنی اش است، می نشینم.
* زمانی که رییس بیمه بودم درآمدمان زیاد شد با پول حاصله برای این که به تهران منتقل نشود، هتل عباسی را ساختیم تا برای مردم اصفهان بماند.
* تنها تئاتری که در آن با کت و شلوار بازی کردمم نمایش دیوانه بود که بر خلاف دیگر نقش هایم که یا نوکر، راننده و آشپز بودم، این بار نقش یک جوان تحصیلکرده را داشتم که به عشقش نرسیده بود.
* خیلی از مقامات از من خواستند تا ساکن تهران شوم حتی یک بار به زور گفتند که تو را از بیمه ایران اصفهان به بیمه ایران تهران منتقل می کنیم که بیایی تهران و از وجودت آنجا استفاده شود. من آنجا گفتم هر موقع توانستید منار جنبان اصفهان را از کف ببرید و در لاله زار بگذارید ارحام راهم می توانید به انجا ببرید.

* رضا ارحام صدر 24 آذرماه سال 1387 در سن 85 سالگی درگذشت.

۲ نظر:

مرتضی بختیاری گفت...

درود بر شما بسیار عالی
خدا رحمت کند مرحوم رضا ارحام صدر را خیلی خیلی هنرمند محبوب وجذابی بود . یادش بخیر
این گفته ها ونشر مصاحبه با او لازم و خوب بود و دوستدارانش را راضی کرد (من که خیلی لذّت بردم . ازشما متشکرم . او مایۀ افتخار هنرهای نمایشی کمدی در تاریخچۀ نمایش در ایران است والبته اصفهانی های عزیز باید بیش از بقیه به او افتخار کنند ویادش را زنده نگهدارند.

ناشناس گفت...

به فراموشي سپردن اين چهره ها نوعي خيانت است. بايد نام اينها را زنده نگه داشت تا آيندگان هم بدانند چه بزرگ مرداني داشته ايم
شايد روزي به خود آييم. شايد