مروری بر زندگی و آثار موسیقیدانان برجسته ارامنه ایران

کافه موسیقی: روبیک گریگوریان، لوریس چکناواریان، هوانس آبکاریان، آمانوئل اصلانیان و ... نام های آشنا برای اهالی موسیقی و به ویژه ارامنه  هستند و از سرآمدان این رشته هنری محسوب می شوند.

چهارصد سالی از ورود نخستین قوم ارامنه به ایران می گذرد؛ مهاجران ارمنی در همه ادوار پیشین، ایران را یکی از بهترین زیستگاه های خود یافته اند و ایرانیان هم در مقابل نشان دادند که میزبان شایسته ای برای آن ها هستند.

روبیک گریگوریان و جمع آوری ترانه های محلی ایران

روبیک گریگوریان در سال ۱۲۹۴ شمسی در شهر تفلیس در جمهوری گرجستان در یک خانواده ارمنی متولد شد. او در تهران موسیقی را نزد پدر و بعد از آن اساتید روسی و بلژیکی فرا گرفت. وی درسال ۱۳۱۷ همراه تحصیل هنرستان موسیقی غلامحسن مین باشیان به اداره موسیقی کشور وارد شد.

تحصیلات خود را در هنرستان موسیقی تهران به پایان رسانید و مدتی رهبر آوازهای دسته جمعی هنرستان بود. پس از آن عهده دار مدیریت هنرستان عالی موسیقی بود و مدتی نیز رهبری ارکستر سمفونیک تهران را به عهده داشت.

گریگوریان نخستین کسی است که ترانه های محلی ایران را جمع آوری و برای چهار صدا تنظیم کرد. او در همین زمینه کتابی در دو جلد به نام «ترانه های محلی» انتشار داد. از جمله این ترانه ها می توان به «آی سرکُتل»، «مَسُم، مَسُم»، «هی یار، هی یار» اشاره کرد و ترانه های فراموش شده ای چون «دختر بویر احمد» و «دست به دستمالم» از این دست هستند.

از دیگر آثار او می توان «کوارتت زهی»، «اسکرتز»، «چند آواز برای پیانو»، «فانتزی اوریانتال» و «سوئیت ایرانی» را نام برد. روبیک گریگوریان در سال ۱۳۷۰ خورشیدی در سن ۷۶ سالگی درگذشت.

چکناواریان و ترتیب نمایشگاهی از سازهای ملی

لوریس چکناوریان از ارمنی های ایرانی و زاده بروجرد است. او تحصیلات موسیقی خود را از سال ۱۳۳۲ در هنرستان عالی موسیقی آغاز کرد. مدتی بعد به وین عزیمت کرد و تا سال ۱۳۴۰ در فرهنگستان موسیقی این شهر به تحصیل آهنگسازی و رهبری ارکستر اشتغال داشت.

چکناواریان سپس به ایران بازگشت و ضمن تدریس در هنرستان عالی موسیقی و ترتیب دادن نمایشگاهی از سازهای ملی در انستیتو گوته تهران، تصدی صداخانه ملی هنرهای زیبای کشور را عهده دار شد. وی در سال ۱۳۴۹ علاوه بر کنسرت هایی با ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر مجلسی و تلویزیونی ملی ایران و... (به عنوان رهبر میهمان)، آثار متعددی آفرید که اکثر آنها در تالار رودکی اجرا شد. چکناواریان در سال ۱۳۵۱ به رهبری ارکستر اپرای تهران منصوب شد. اپرای «پردیس و پریسا» و اپرای «رستم و سهراب» از آثار مطرح این هنرمند محسوب می شود.

هوانس آبکاریان؛ یکی از بهترین سازندگان تار قرن حاضر

شاید جامعه موسیقیدانان سنتی ایران شخصی به نام هوانس آبکاریان را نشناسند اما خیلی از آنها نام یحیی را بارها و بارها شنیده اند و قدر هنرش را می دانند.  یحیی سازنده بهترین تارهای قرن حاضر، همان هوانس آبکاریان است که امروزه تار دست ساز او ارزش مادی فراوانی دارد و داشتن سازش شاید برای بعضی از نوازندگان آرزو باشد. شکل و ساختمان کنونی تار از روی تار یحیی الگو گرفته است و به الگوی یحیی معروف است.

امروزه تعداد سازهای یحیی را ۱۵۰ عدد تخمین زده اند. تارهای ساخت یحیی امروزه زینت‏ بخش موزه‏ هاست و نمونه‏ هایی از تار ساخت یحیی هم اکنون در موز کلیسای وانک جلفا در اصفهان نگهداری می‏ شود و در معرض دید عموم قرار دارد. یحیی در ۲۸ بهمن ۱۳۱۰ در سن ۵۶ سالگی در جلفای اصفهان درگذشت و در قبرستان ارمنیان، در دامنه کوه صفه به خاک سپرده شد.

آمانوئل ملیک اصلانیان و ساخت چهارگاه برای پیانو

امانوئل ملیک اصلانیان از آهنگسازان و پیانیست های بزرگ ایرانی بود. اصلانیان تحصیلات ابتدایی و آموزش پیانو را در زادگاهش تبریز آغاز کرد. وی در سنین جوانی برای تحصیل موسیقی راهی آلمان شد و پس از طی دوره کوتاهی در هنرستان موسیقی هامبورگ، تحصیلات موسیقی خویش را در آکادمی موسیقی برلین ادامه داد. این هنرمند پس از بازگشت به ایران به آموزش موسیقی در دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی پرداخت.

آثار ساخته شده توسط امانوئل ملیک اصلانیان بارها توسط ارکسترهای بزرگ جهان و ارکستر سمفونیک تهران به رهبری فرهاد مشکات، حشمت سنجری و علی رهبری اجرا شده است. از معروف ترین ساخته های او چهارگاه برای پیانو و باله «افسانه آفرینش» است.